page0016

4 Żółwie skórzaste i morskie. Krokodyle.

3 Rodzina.. Żółwie skórzaste (Sphargidae).

Duże żółwie o sercowatej tarczy grzbietowej, pokrytej zamiast płyt rogowych grubą skórą; głowa i nogi, przekształcone w olbrzymie płetwy bez pazurów, nie mogą się wciągać pod pancerz. Czysto morskie, na ląd wychodzą jedynie dla składania jaj.

Tab. 1 fig. 5. Żółw skórzasty (Der-mochelys coriacea), jeden z największych (dł. pancerza 85 cm, całego żółwia 2 m, waga 500 do 600 kg); na tarczy grzbietowej 7 podłużnych wystających żeber; górna szczęka ostra z 3-ma wystającemi trójkątnemi zazębieniami. Zamieszkuje morza międzyzwrotnikowe, pływa doskonale; drapieżny. Znajduje

się w okresie wymierania i staje się coraz rzadszy. Obyczaje bliżej nieznane.

4 Rodzina. Żółwie morskie (Clielo-nidae).

Duże morskie żółwie, podobne do poprzednich, ale tarcza grzbietowa pokryta płytami rogowemi; nogi z 1 lub 2 pazurami; szczęki ostre, koniec górnej wystaje zprzodu hakowato; drapieżne.

Tab. 1 fig. 6. Żółw szyldkretowy

(Chelone imbricata), wielkości średniej (dł. pancerza 60 do 80 cm, całego ciała do 1 m). Zamieszkuje morza zwrotnikowe; dostarcza najlepszego szyldkre-tu (jeden okaz może go dostarczyć do 4 kg); mięso niejadalne.

2 Rząd. Krokodyle (Crocodilia).

Duże gady o ciele wydłużonem, kształtu olbrzymich jaszczurek, pokrytem kostnemi tarczami; z 2 parami odnóży, o palcach z pazurami, spiętych w zupełności albo do połowy błoną pływną; ogon długi i mocno ścieśniony z boków, wiosłowaty, z podłużnym grzebieniem, utworzonym z zębatych tarczek. Pysk uzbrojony rzadkiemi ale mocnemi, stożkowatemi zębami, które siedzą w zę-bodołach. Język, niewysuwalny. Oczy małe z 2 powiekami i migawką. No zdrza na górnej stronie końca pyska, zakrywalne klapkami skóry, podobnie jak i błona bębenkowa. W krtani znajdują się struny głosowe i krokodyle mogą wydawać donośny głos, czynią to jednak bardzo rzadko.

Krokodyle zamieszkują wielkie rzeki strefy gorącej oraz przylegających części umiarkowanej (we wszystkich częściach świata, z wyjątkiem Europy). Na ląd wychodzą dla grzania się na słońcu i dla składania jaj, okrytych twardą skorupą. W wodzie pływają bardzo zwinnie, przy pomocy ruchów ogona; na lądzie poruszają się niedołężnie z powodu krótkości nóg, sztywności tułowia i małej ruchliwości szyi. Karmią się rybami, a także ptactwem wod-nem i ssawcami; są bardzo żarłoczne, napadają na większe zwierzęta, a nawet na ludzi; jadają jednak także padlinę. Jaja i mięso niektórych gatunków jadalne; skóry używa się na różne wyroby. Należy tu tylko około 20 gatunków.

Tab 2 fig. 1. Aligator missisipski

(Alligator mississipiensis). Pysk stosunkowo szeroki i płaski, przypomina nieco pysk szczupaka; wielkość znaczna (dł. do 4,5 m). Zamieszkuje połud. stany Amer. Płc., karmi się głównie rybami, napada czasami na konie, na ludzi wyjątkowo. Mięso niejadalne; skóry używa się na obuwie i siodła; tłuszczu na smary. Jest to gatunek najczęściej hodowany w menażerjach i ogrodach zoologicznych.

Również w Ameryce znajduje się kap man (Caiman), bardzo podobny do aligatora, od którego różni się głównie tern, że ma na brzuchu płyty skostniałe, gdy u tamtego nie kostnieją one wcale.

Tab. 2 fig. 2. Krokodyl nilowy

(Crocodilus niloticus s. yulgaris), ogromny (dł. do 10 m), z pyskiem długim, zwężającym się ku przodowi; zamieszkuje Afr. płd. i wsch.; niegdyś był