page0152

142

istotna, przeciwstawienie dwóch treści lub dwóch światów; jest to po prostu różnica przedmiotu, zupełnie to samo, co dzieli moje wzrokowe postrzeganie psa od wzrokowego postrzegania drzewa np. Należy jeszcze dowiedzieć się, jak rozumiemy stosunek tych dwóch procesów. Jest to inne zagadnienie, któremu przyjrzymy się bliżej.

Skoro treść nie dostarcza nam poszukiwanego rozróżnienia, porzućmy określenia psychologii przez treść. Cóż pozostaje jeszcze? Pozostają określenia przez punkt widzenia.

Ten sam fakt może być rozpatrzony, podobnie jak krajobraz, z różnych punktów widzenia, i wyda się różnym ze zmianą punktu widzenia. Tak samo się ma rzecz z faktami, które za psychiczne uważamy. Autonomia - psychologii byłaby sprawą punktu widzenia.

Przyjęto więc, i jest to bardzo ważne twierdzenie, że cecha faktów psychicznych nie zasadza się na tern, że tworzą klasę zdarzeń szczególnych; cechą ich jest, iż badane są w swej zależności od indywiduów, które je spełniają. To interesujące twierdzenie nie jest nowem; znajdujemy je w pracach Mach’a, Kiilpego a szczególniej Ebbinghausa, od którego zapożyczam to pełne niezwykłej jasności orzeczenie: »Psychologia nie różni się od nauk takich, jak fizyka lub biologia, które zazwyczaj słusznie są jej przeciwstawiane, przez różną od tych nauk treść, tak jak naprzy-kład zoologia różni się od mineralogii lub astro-

http://rcin.org.pl