6878601308

dwóch zdań jest więc jedno. Spore różnice dotyczę ilości pauz, których w rękopisie jest więcej. Zostały one zastąpione przecinkiem lub dwukropkiem, czasem wręcz skasowane (np. "Lecz [-] cóż jego to obchodziło?"). Niejeden obecny przecinek ma w rękopisie formę dwukropka. Czasem widać w tym ślad dawnej, retorycznej interpunkcji, według której dwukropek i średnik stawiano na granicy członów okresu dla podkreślenia zmiany intonacji. Ciekawe są wypadki, gdy ów pierwotny dwukropek sygnalizował granicę mowy zależnej, która zyskiwała w ten sposób status bliski niezależnej. Takie zabiegi częste są w relacji Rzeckiego; przypominają o konwencji doskonałej pamięci narratora i neutralizują zakres jego interpretacji podczas przytaczania cudzej wypowiedzi

Nie widać konsekwencji w stosowaniu przecinka, który raz się pojawia zgodnie z logiką składni, innym razem jest znakiem intonacyjnej segmentacji tekstu. Oto przykładowe zdanie z Lalki (w nawiasie kwadratowym wersja z rękopisu):

"Zapamiętajźe sobie tedy, [brak przeć.] kochany panie Ignacy, że pani baronowa Krzeszowska naprzód [-] od dawna nie cierpiała.pani Stawskiej [,] myśląc, że wszyscy w niej się kochają, a po drugie, że taż pani baronowa chciała [-J jak najtaniej kupić od Wokulskiego kamienicę" (II, 142).

Na ogół takie poprawki ułatwiają lekturę. Zdarzają się niedopatrzenia, kiedy wer3je drukowane sugerują intonację sprzeczną z sensem zdania (np. "Daje dziewięćdziesiąt tysięcy rubli!.. [?..] - zdziwił się adwokat [—J"). Krytyczne wydanie powieści musi uwzględnić te subtelności.

Interpunkcja, wyznaczająca melodię mowy, a zwłaszcza wskazująca na prozodyczne środki, które ustalają granicę między parentezą a wypowiedzią główną, jest ważną wskazówką dla czytelnika. Stanowi czynnik wewnętrznej interpretacji tekstu. Wprowadza ironię, emfazę, zbliża wypowiedź do języka

po

mówionego . Rękopiśmienna Lalka jest pod tym względem chyba ciekawsza od drukowanej, zwłaszcza w wypowiedziach postaci.

39