page0184

-    178    -

zwykłemi jej czynnikami, jak np. nieurodzaj stąd drożyzna, zumiej szony zarobek, stagnacya ekonomiczna i t. p. Gdyż: 1) czynniki ta działają doraźnie, ale przemijające, tu zaś złe trwa ciągle i wzmaga się stopniowo; 2) wymienione lata stanowią dobę względnie największej pomyślności ekonomicznej kraju, urodzajów dobrych a przynajmniej dostatecznych (tylko r. 1879 by i mniejszy od średniego) ciągłego rozwoju przemysłu, który dopiero z końcem roku 1880 zwolniał nieco. Przyczyn tego stanu moralności publicznej szukać należy głębiej. Okoliczność ta, którę przywiedliśmy na objaśnienio wzrostu cyfr kryminalnych w okresie 1 nie ma tu zastosowania, gdyż jakkolwiek ostatni okros poprzedziło parę lat niespokojnych, stanu który po nich nastąpił, nie można nazwać spokojem po burzy, ale niejako stanem przeciągłej niepogody. Sprawa włościańska, która miała być głównem zadaniem dzieła reorganizacyi kraju r. 18G4, ostatecznie dotychczas nie została załatwioną. Odseparowanie gruntów włościańskich od dworskich, wykup służebności pastwisk dworskich, jest pozostawio -ne dobrowolnej umowie stron pod sankcyą organów administracyjnych. Pod względem administracyjno-politycznym, okres obecny przedstawia analogię do tego, który nastąpił po r. 1831, że wspólną ich obydwóch cechą jest zniesienie odrębności rządowej tego królestwa; z ta wszakże różnicą, że po r. 1831 dokonywanem to było zwolna i obli-czonem na długie czasy, eo je czyniło problematem przyszłości—jakoż wojna wschodnia r. 1853—56, przerwała to dzieło; zaś zwinięcie samorządu Królestwa nieco rozszerzonego r. 1861 i 1862 po r. 1863 nastąpiło szybko. Jakkolwiek przeto pierwsze lata niniejszego okresu w dziejach zarządu Królestwa były naturalnie reakcyą przeciw' ostatnim latom poprzedniego okresu, obecnego okresu nie można nazwać reakcyjnym we właściwem znaczeniu tego wyrazu, gdyż roakeya zmierza tylko do przywrócenia tego co było, rządy zaś po roku 1863 sięgały po to, co może było myślą ukrytą prawodawcy r. 1832, zdradzoną tylko w części niektóremi postanowieniami lat późniejszych, ale widocznie spełzła po r. 1856. Jeżeli reakeya roku 1832 i następnych wychodziła z założenia, że konstytucya r. 1815 była darem monarszym, który w dauych wa.iunkach mógł być cofnięty obdarowanemu, to w stosunkach społecznych zasady ówczesnego rządu były mocno zachowawcze, na równi z zamiarami przeciw nenii całości państwa i praw' jego samowładztwa traktujące wszelkie dążności skierowane przeciw subordynacyi hierarchicznej, przeciw własności i prawom dominialnym. Działalność prawodawstwa r. 1864 i następnych bjła naturalnie reakcyjną przeciw aspiracyom objawionym w latach poprze-

http://rcin.org.pl