47b (3)

I

czynnikiem wzmożenie podejmowanej indywidualni# działalności, jak np. czynszowanie chłopów i zakładanie szkółek w dobrach A. Zamoyskiego. J. Chreptowicza. ks. Anny Jabłonowskiej, a przede wszystkim utworzeni) I nie wzorowej wsi ,.rzeczpospolite) pawłowskiej” ks.

I Pawła Brzostowskiego (1767); została ona zorganizowana gospodarczo 1 kulturalnie w sposób niemal nowoczesny w oparciu o Ustawy dobrego porządku Inicjatywa ta miała wielu naśladowców, a nawet znalazła odżwięk w poezji St. Trembeckiego, sławiącego „przy-jacieli ludu”, którzy do „ludzkiej godności” podnieśli „podłych zwierząt braty” („Polanka" 1778) lub J. Wy-v bickiego („Podróżny w Pawłowie" 1777), wielbiącego ^e" § inicjatora tej akcji:

r I

F" r    »,55a twym gdyby przykładem szło sarmackie plemię

L *.    Dopiero by szczęśliwą utworzyło ziemią.

Przyjdzie czas, gdy przesądów posągi zwalone Dopuszczą, aby było twe Imię święcone. ^ł“ £    Stań teraz z Chreptowłczem 1 Zamoyskim w parze

iz E    Którym ludzkość buduje wieczyste ołtarze...”

y | W tej atmosferze postępowych tendencji społecznych jy 1 nie można było pominąć sprawy oświaty ludu. Dzięki _?    ideowej postawie swych członków Komisja odważnie

,j £ włączyła w plan przebudowy wychowania narodowego L J również szkoły parafialne już w grudniu 1778 roku. Był _a to pierwszy akt prawny regulujący tę sprawę w skali ogólnopaństwowej. Oświata ludu według dążeń ideologów polskiego oświecenia miało przygotować podłoże do reform społecznych, niezbędnych przede wszystkim dla rozwoju gospodarki i obronności narodowej kroju, w którym 2/3 ludności stanowili chłopi.

Instytucja szkół parafialnych, z dawna istniejąca, przypisana została nakazem soboru trydenckiej» do obowiązków plebana, ponieważ służyła przede wszyst-