i t. p. musi być jakieś miejsce przeznaczone. — »Wszyslko w swoim czasie i na swojem miejscu*, jest ważną regułą szkolną.
5) Przychodzenie do szkoły i wychodzenie uczniów ze szkoły, należy również uporządkować, ażeby zapobiedz hałasowi i ściskowi.
c) Na zajęcie uczniów ma się też dyscyplina rozciągać.
a) Zajęcie powinno być o ile możności wspólne, dlatego
nauka klasowa ma pierwszeństwo przed nauką w pojedynkę. Jednakowoż i tej nie można zawsze pomijać. Ale też i tam, gdzie, nauczyciel zajmuje się pojedynczem dzieckiem, powinien
0 ile możności mieć na uwadze ogół.
j3) Dzieci niech będą zawsze zajęte, czas, w którym nauczyciel musi się zwrócić do innego oddziału, powinien być pożytecznie wyzyskany przez jakieś ciche zatrudnienie.
y) Czynność powinna być chętnie wykonywaną i na seryo; niech się w niej objawia między dziećmi piękne współzawodnictwo; rozbudzona pilność niech je prowadzi do jak najmożliwszej doskonałości.
d) Ważnem jest zachowanie się ucznia przy pracy; nauczyciel niech poda krótkie i wyraźne przepisy co do przychodzenia wychodzenia, siedzenia, wstawania, odpowiadania, czytania, pisania, jako też co do brania i oddawania mate-ryałów szkolnych, jak: książek, tablic, zeszytów i t. p. We wszyslkiem niech się okazuje godność i przyzwoitość. Zastosowanie taktu przy niektórych mechanicznych czynnościach jest głównym środkiem pomocniczym dyscypliny1).
Dobra konsekwentnie przeprowadza dyscyplina zapobiega wielkiej liczbie młodzieńczych wykroczeń i zaoszczędzą nauczycielowi częstokroć trudów nieprzyjemnych przy użyciu kary, dlatego też i z tego powodu jest ważnym środkiem pozyskanie sobie miłości i poważania u dzieci i ich rodziców,
1 żeby życie szkolne uczynić użytecznem i przyjemnem.
e) Nakaz i zakaz.
1. Z przyzwyczajeniem i dyscypliną trzeba koniecznie nakaz i zakaz połączyć. Nakaz wskazuje dziecku drogę obo-
') Porównaj tu z ogólnej nauki o wychowaniu 'Nauczyciel w szkole*.