page0192

188

iż ziemia jest silniej spojona, aniżeli woda, a ta znów jest stal-sza od ognia.

Zapatrywania Demokryta podzielał w zupełności współczesny mu Leucypp, później Epikur, Empedokles z Agrygentu, Lukrecyusz Carus w II w. po Chr.

W wiekach średnich przedstawicielami atomizmu byli w pewnej mierze alchemicy, o ile ich próby uzyskania złota czystego przez przemianę innych metali opierały się w gruncie rzeczy na idei atomistycznej, że wszystkie cząstki materyi pochodzą z jednej pramateryi. Do zwolenników głośniejszych atomizmu w owej epoce należy Wilhelm z Conches (1080—1120), a także wielu Motekalleminów arabskich przyjęło tę teoryą. W czasach późniejszych w Niemczech Sennert, a w Anglii Ba-kon Werulamski wydobyli poglądy Demokryta z pyłu zapomnienia; rozgłosu znacznego nabrały one przez pisma Piotra Gassendi’ego, lecz nie na długo, bo o wiele większem uznaniem cieszyła się teorya ciągłości materyi, nauczana przez Kar-tezyusza. Podług niego materya jednorodna i ciągła otrzymała od Stwórcy pewną sumę ruchu; pod wpływem ruchu tworzyły się w materyi wiry, które wskutek ocierania się cząstek doprowadziły do utworzenia się trojakiej materyi; z cząstek najdrobniejszych utworzone zostało słońce i gwiazdy stałe; z cząstek najgrubszych powstały planety wraz z ziemią, a cząsteczki średnie wypełniają jako eter i powietrze przestrzenie międzyplanetarne. To też żywą siłę ciała, będącego w ruchu, Kartezyusz oznaczał zapomocą wzoru = mu, tj. przez iloczyn masy i chy-

mv‘

żości, gdy tymczasem Leibniz wskazał prawdziwy wzór =

§ 33. Atomizm mechanistyczny we fizyce czasów nowszych.

W celu usunięcia nieporozumień, musimy zwrócić uwagę na dwie rzeczy.

*) Por. obszerne monografie o atomizmie: Kurd Lasswitz’a: Ge-schichte der Atomistik vom Mittelalter bis Newton. 2 Bde. Hamburg 1889 i 1890; tegoż: Atomistik und Kriticismus 1878; Hanneąuin: Essai criti-que sur 1’hypothóse des atomes dans la science contemporaine. Paris 1889; Mabilleau: Histoire de la pbilosophie atomistique. Paris 1895; Paulus Miele: De substantiae corporalis vi et ratione. Lingonis 1894, str. 8—37.

http://rcin.org.pl