page0117

PSYCHOLOGIA. KOSMOLOGIA.    I I I

samo jest Bogiem. Tak też należy rozumieć stówa Cycerona: »Dla Anaxymenesa Bóg jest powietrzem i rodzi się i jest niezmierzony i nieskończony i zawsze w ruchu«, chociaż słowa: »rodzi się«, jak to czasem zdarzało sie Cyceronowi, nie zupełnie dokładnie myśli Anaxymenesa tłumaczą, bo u niego powietrze nie powstaje, lecz jest wieczystem. Prawdopodobnie Cyceron nie czytał samej książki lonskiego filozofa, lecz jakiś wyciąg nie bardzo ścisły, lub też pobieżnie rzecz traktował¹).

Anaxymenes jest pierwszym filozofem, który coś o duszy powiedział. Dla niego dusza jest powietrzem. Prawdopodobnie zastanawiał sie nad funkcyą oddychania, a widząc jak oddech potrzebnym jest dla wszystkich objawów życia, doszedł do myśli, że cały świat jest organizmem oddychającym. Powiada, że jak dusza nasza, będąc powietrzem, nas utrzymuje, tak duch i powietrze świat cały obejmują²); — innemi słowy: jak dusza obejmuje i utrzymuje nasz organizm, tak doskonalsze powietrze (-v£jy.a) i niższe (dbfc) obejmują świat cały, otaczają, utrzymują przy życiu. Geologiczne i astronomiczne wiadomości Anaxymenesa, są mnićj warte od jego poprzednika. Ten Wyobrażał sobie, że ziemia ma kształt walca i zawieszoną jest w powietrzu. A na xy men es to pojęcie, które choć trochę zbliżone do prawdy, zastąpił gorszem, umieściwszy ziemię jakby tarcz płaską w powietrzu. Podobnież ciała niebieskie są dla niego płaskiemi tarczami i powstają przez wyziewy wilgotne, które unosząc się coraz wyżćj, nareszcie zgęściwszy się przez gwałtowny obrót świata, stają sic błyszczącemi. Wyobrażał sobie, że ciała niebieskie nie obracają się z góry na dół (jak przed nim twierdził Anaxymander), lecz dokoła ziem! w ukośnym kierunku, z prawej na lewo, ponieważ powietrze opór im stawia. Wieczorem gdzieś słońce znika za górami, nad ranem znowu z poza nich się wychyla. Wszystkie zjawiska meteorologiczne tłumaczył przez rozmaite stany powietrza; bardzo zgęszczone staje się wiatrem, potem ten wiatr nabrawszy jeszcze większćj gęstości, zamienia się w deszcz, w śnieg, grad, lód itd. Po nad światem unosi się najwyższe, najdoskonalsze powietrze, które wszystko otacza, utrzymuje i karmi w ten sposób,

*) Dc nat. Deor. I. io: Anaximen.es a erem Deum statuit eumque gigni essegue immensum et infinitum et sernper in motu.

²) Plut. plactt. phtlos. I. 3: olov >_t    />oiv) tj ij/tttepa, dij(j u v o a ovyxyu-

Tti tj/ucię, zoci o).ov xdv s.óo/wr rtvev/ia, rai arj(j nfgieyei.

http://rcin.org.pl