page0307

303

plasmodye śluzowców chronią się w miejsca ciemniejsze (foto-tropizm ujemny).

Co do temperatury, można przyjąć, że wogólności jej podwyższenie wpływa dodatnio na proces przemiany materyi, a hamująco jej obniżenie, przyczem tak podwyższenie jak obniżenie temperatury tylko w pewnych granicach jest możliwe. Tak np. białko kurze krzepnie przy-)-50° C, a jeżeli pozbawione jest wody i zawiera jej tylko 18%, to punkt krzepnięcia podnosi się do 80—90°, przy 6°/₀ wody białko nie krzepnie nawet przy 145° C. Cohn odkrył glony (Leptothrix) i oscyllarye w słynnym szprudlu karlsbadzkim, żyjące w temperaturze -f-53°, Ehrenberg znajdował algi w źródłach gorących Ischii; bakterye niektóre żyją przy temper, -j-105—130° C, jak się o tern przekonał De Bary (1885), i dopiero przy -|-140° C giną. Nader wytrzymałe na zimno są bakterye wąglika (Bacillus anthracis), które Frisch zamrażał do — 110° C nie pozbawiając ich możności odżycia po odtajeniu. Jednak oziębienie nagłe pociąga najczęściej zanik życia w komórkach roślinnych. Jaki wpływ na czynności życiowe wywiera stan temperatury, okazały doświadczenia Maksa Schultz’ego; przekonał się on, że przy temperaturze zwykłej ziarenka w komórkach włoskowych pokrzywy (Urtica) i trzykrotki (Tradescantia) przebywają w 1 sek. drogę 0004—0‘005 mm, przy -j- 35° C drogę 0009 mm¹).

Według doświadczeń Maksa Schultzego (1863), Kflhnea (1864), Engelmanna i Yerworna (1889) prąd elektryczny bardzo silny zabija komórkę i organizm. Jeżeli natomiast posługujemy się prądami słabymi, przerywanymi, wówczas ruch ziarenek w protoplazmie włosków trzykrotki ustaje w sferze działania prądu; z ziarenek tworzą się grudki niekształtne i kulki, które się czepiają nitek sieci protoplazmatycznej; gdy prąd ustaje działać, protoplazma wraca zwolna do stanu dawnego; gdy prąd działa czas dłuższy, wówczas substancya protoplazmy ścina się w^r bryłki i protoplazma traci życie. Słabe prądy, puszczone na ciało ameb i leukocytów, powodują zastój chwilowy w ruchach ziarenek i komórki; przy prądach silniejszych ameby wciągają swe pseudopodia i przybierają kształt kulki, która pęka i rozpada się, jeżeli prąd trwa nieco dłużej. Jest zasługą

*) Por O. Hertwig: Allgemeine Biologie j. w., str. 146 nastp.

http://rcin.org.pl