page0311

303

Sensualizm — Separacyja

te znaczenia wyrazu sensualizm częstokroć bywały mieszane z sobą i ztąd liczne powstawały omyłki, jak np. brano atom.zm za sensualizm i t. p. Pod względem etycznym nazywa się sensualizmem twierdzenie, według którego na dobro i złe nie masz innej miary, prócz rozkoszy zmysłowej, bądź chwilowej, bądź ogólnej całego życia. Zwolennikami tego twierdzenia byli Arystyp, Epikur, Hobbes i filozofowie francuzcy XVIII stulecia.    F. H. L.

Sentencyja wyroku, Ob. Sentennjjonarz.

Sentencyje. Sławne w wiekach średnich dzieło Piotra Lombarda (zmarłego r. 1164), noszące tytuł: Senlenliarum libri ąuatuor, Zjednało autorowi przezwisko mistrza Sentencyj, Magister Seńtentianim, a jego zwolenników nazywano Sentencyjarzami. Wspomnione sentencyje miały ogromną liczbę komentarzów, których szereg rozpoczął Piotr z Poitiers, jeden z najcelmej-szych uczniów Lombarda, a później jego następca jako professor, kanclerz uniwersytetu paryzkiego, zmarł r. 1206. W komentarzu wiernie się trzyma lek-cyj swojego mistrza, które stara się wyłożyć i objaśnić. Piotr Aureolus, urodzony w Vermeria, Franciszkanin, od r. 1316 professor uniwersytetu paryz-kiego, później arcybiskup Aix, umarł r. 1345. Dla wymowy otrzymał przezwisko Doctor facimdus. Jan Bacon, albo Bacon Thorpe, karmelita, wybrany w Londynie r. 1329 prowincyjałem swego zakonu, umarł r. 13*6, przezwany był Doctor resolutus. Piotr Aquilanus, minoryta, od r. 1337 inkwizytor we Florencyi, nosił przezwisko Doctor sufficiens, albo Scotellus, z powodu przywiązania do nauk Dunsa Scota. Paweł Cortesius, urodził się r. 1465 w Rzymie, umarł jako protonotaryjnsz apostolski r. 1510. Znany pod imieniem Cycerona scholastyków. Jest autorem dzieła Disputationes in IV libr. Senlent. Antoni z Kor duby, minoryta, prowmcyjał sw^rego zakonu. Dydak z Leonu, karmelita, zasiadał na soborze trydenckim i umarł r. 1589. Ostatnim ze znaczniejszych kommentatorów Piotra Lombarda, był Wilhelm Estius, urodzony r. 1552 w Gorkum, w Hoilandyi, umarł r. 1613. Jego Commentaria in libr. Senlent. Petri Lombardi, wydane we dwóch tomach in folio, często były przedrukowywane i wysoko poważane przez teologów.

Sentencyjonarz, W dawnych sądach polskich księga, do której podczas sessyi sądowej pisarz zapisywał uchwałę w treści i jak najkrócej, czyli sentencyje wyroku, a według której następnie obszernie redagował wyrok w innej książce, dekretarzem zwanej. Sentencyjonarz do sądów ziemskich był zaprowadzony jeszcze przez Kazimierza Jagiellończyka r. 1454. W Statutach Nieszawskich czytamy postanowienie, że wyrok sądu powinien być zapisywany do księgi, żeby na drugi raz w jednakowej sprawie, jednakowy wyrok wydano. Księgi tego rodzaju przetrwały do ostatnich czasów Rzeczypospolitej. Ostrowski w Prawie Cywilnein mówi: „Sentencyjonarz księga, zamykająca ogolne sędziów zdania o sprawie, podług kroiych pisarz dekretowy dekret pisać obligowany.”    K. Wl. W

Sentymentalnośó, różna w tern od zwyczajnej czułości, że się popisuje ze swoją tkliwością i że pierwiastki rzewności i tęsknoty uważa jako główce podstawy działalności moralnej. W literaturze szczególnie sentymen-talność wyrobiła się w jakąś płaksiwość, która najczęściej sprawia na nas wrażenie przesady, a zatem i ucieszności.    F. H. L.

Separacyja, czyli rozłączenie małżeństwa co do łoża, stołu i wspólnego pożycia. Sobór trydencki ogłasza klątwę na tego, ktoby utrzymywał że Kościół błądzi, kiedy dla wielu przyczyn daje małżonkom separacyję. Separacyj?