page0322

314

Seraskier — Serbija

kle daje się ten ostatni tytuł wielkiemu wezyrowi, gdy dowodzi na wojnie, to jest, naczelny wódz. (A. Muchliński, Zr ód łosio wnik.)

Serbija, po turecku Serf-Wilajeti, księztw^ro zależne od cesarstwa tureckiego, leży w Turcyi europejskiej, graniczy na północ z Węgrami, na wschód z Wołoszczyzną i Bulgaryją, na południe z Macedoniją i Albaniją, na zachód z Bośniją. Przestrzeń Serbii oznacza się zwykle na 560 mil kw^radratow^rych, ale według dokładniejszych obliczeń zajmuje około 1000 mil kwadr. Od południowej strony opasuje Serbiję pasmo górśrodkowe, przerzynające Turcyją europejską od wschodu ku zachodowi i przegradzające Dunaj od morza Egejskiego. Pasmo to najwznioślejsze w swojej części zachodniej, gdzie jest przedłużeniem Dynerskich Alp Bośnii, znanem pod nazw^rą gór Argentarskich, dochodzi 6000 stóp wysokości, a potem zwracając się na wschód, dosięgają najwyższej swej wysokości, około 0000 stóp w Czar-Dagu (Skrodus u starożytnych). Od Czar-Dagu pasmo gór zwraca się znowu ku północo-wschodowi, pod nazwą Egris-Cag (u starożytnych Orbela), zniża się w łańcuch gór od 3 do 4000 stóp i ciągnie się między Bulgaryję a Rumelją od morza Czarnego. To pasmo centralne okrywa po większej części las gęsty, zrzadka zaludnione, stromo się spuszcza na południe ku Albanii i Macedonii, ale na północ zniża się pochyło stopniami do Sawy i Dunaju, tworząc kilka łańcuchów' górzystych, po większej części równoległych, idących od południa-wschodu ku połnoco-zachodowi. Te łańcuchy górzyste ciągną się środkiem Serbii i siadają jej wschodnią i zachodnią granicę, a na północy spuszczają się dość stromo ku Dunajowi i Sawie. Opasują je po większej części zaokrąglone leśne wierzchołki, a cała powierzchnia Serbii jest górzysta, wyjąwszy równin nad Dunajem i Sawą. Najważniejszym ze środkowych łańcuchów górnych jest Rudnicki, składający węzeł gór Serbii środkow^rej i przedniejszy punkt, strategiczny. Poprzerzynane licznemi rzekami, płynącemi z pasma centralnego ku Dunajowi, te góry tworzą wiele głębokich dolin, które jakby podnosząc się ku południowi z błotnistych nizin Sawy i Duna-iu terrasami, składają ogniska cywilizacyi i pola bitew dla kraju, częścią zaś podobnie jak same góry pokryte jeszcze gęstym lasem, kommunikują się nawzajem wązkieiiii w dolinach bramami albo też wąw^rozami. Liczne rzeki, wyjąwszy niewielu błotnistych nadbrzeżnych miejscowości, wszystkie mają charakter górnych strumieni. Najważniejsza z nich: Dryna, rzeka granicząca z Bośniją. Morawa wielka, tworząca się ze zbiegu Morawy zachodniej i wschodniej, z Iba-rem; i Tymok rzeka granicząca z Bulgaryją. Wielkie lasy w górach zapewuiiają rzekom obfitość w^ród, tak że one, w dalszym swym biegu, mogą podnosić niewielkie statki, i byłyby nader dogodne do handlu przy pomocy umiejętnego urządzenia. Te wszystkie rzeki płyną do Sawy i Dunaju, które na północ dzielą Serbiję od Węgier i Wołoszczyzny i wzdłuż których ciągnie się błotnista niska równina, tam tylko przerywana, gdzie góry zbliżają się do samej rzeki, co szczególniej zdarza się na północno-wschodnim krańcu kraju, gdzie góry serbskie i siedmiogrodzkie stykają się z sobą tak blisko, iż Dunajowi pozostaje tylko wązkie, kamieniste łożysko. Klimat Serbii umiarkowany i zdrowy, w^r miejscach wysokich nieco surowszy. Przy urodzajności dolin i gór niższych, kraj obfituje w^r płody i zdatny do hodowli bydła, równie jak do rolnictwa i uprawy winnic, chociaż te dwie ostatnie gałęzie przemysłu, nie rozszerzyły się tyle, ile dozwala tego gatunek gruntu. Lasy pokrywające większą część gór i mnogie doliny, składają się głównie z czarnego lasu, osobliwie dębów, i dostarczają obficie wybornego drzewa do budowli. Nadto mnóstwo jest ka-