page0323

315

Serbija

sztanówą drzew owocowych wszelkiego rodzaju, zwłaszcza gruszek, które rosną całemi gajami w niskich miejscach. Główne płody rolnicze są: zboże, wino, len i pieńka. Ze szczególną ochotą mieszkańcy zajmują się chowem bydła, a najwięcej chowem wieprzów, dla których dębowe lasy dostarczają obfitego karmu; a wyborne pastwiska na górnych równinach i w dolinach sprzyjają hodowli koni i innego bydła. Góry obfitują w kruszce, mianowicie w miedź i srebro; ale dotąd mieszkańcy prawie się nie zajmują górnictwem. Ludność Serbów w Turcyi wynosi 1,076,000, niektórzy podnoszą ją do 2,000,000, a mianowicie: w księ-ztwie Serbii 950,000, w Bośnii, Hercegowinie i innych prowincyjach 1,550,000; w Czarnogórzu czyli Montenegro 100,000. Serbowie odznaczają się krzepką i piękną budową ciała, ognistym poetycznym duchem, męztwem nieustraszonem, oryginalnością obyczajów i bytu; jestto plemię jedno z najzdolniejszych wSło-wiańszczyżnie i niezmiernie wojownicze. Dzika pełność sik z rozwiniętą napół cywilizacyją, objawia się tak w czynach ich w ojennych, jako też w gw ałtowności i popędliwości, oraz mściwości, która utrzymuje u nich ducha zemsty familijnej. Najpiękniejszą stroną obyczajów serbskich jest prostota patryarchalna, objawiająca się szczególniej w gościnności i czystem pożyciu rodzinnem, moc^ którego każda rodzina składa niejako gminę familijną. Oprócz Serbów mieszkają w ich księztwie: Wołosi, oddani rolnictwa, Bulgarowie, Ormianie, Żydzi w liczbie 1800, koczujący cyganie (14800) i Turcy w Belgradzie (około 5000). Przemysł ogranicza się praw.e do rolniczego i domowego, gdyż Serbowie prawie nie znają rzemiosł. Dwa hatyszeryfy sułtana Mahmuda, będące dziś jeszcze podstawą prawa publicznego Serbii, stanowią główną zasadę bytu jej narodowego. Pierwszy z dnia 3 Sierpnia 1830 r., oznacza granicę państwa i zapewnia dziedzictwo tronu w osobie księcia Miłosza Obrenowicza; drugi z grudnia 1838 r., stanowi ustawę czyli konstytucyję z 66 artykułów złożoną. Prawa i swobody temi hatyszeryfami zagwarantowane, zatwierdzone zostały traktatem paryzkim r. 1856, którym ten kraj powierzono opiece zbiorowej sześciu mocarstw, obok zapewnienia jego całości i neutralności. W stosunkach z Tur-cyją, Serbija tern się tjlko różni od politycznego położenia księztw Nad-Dunaj-skich, to jest Multan i Wołoszczyzny, że na mocy protokułu z dnia 8 Września 1862 r., podpisanego w Konstantynopolu, cztery jej twierdze: Belgrad, Fet-Islam, Szabacz i Semendrya czyli Smederewo mają załogę turecką, nadto wnosi corocznie do skarbu sułtana 4800 kies, czyli 490,000 franków, nie dostarcza wszakże ani kontyngensu wojskowego, ani posiłków wojennych. Serbija używa swojej trzy-kolorowej narodowej barwy w^r połączeniu z godłami księztw nad-Dunajskich i utrzymuje w Konstantynopolu swego rezydenta (Kapu-kiaja), uwierzytelnionego przez Porte. Książę czyli Kneź używa prerogatyw'służących państwom konstytucyjnym, stanowi prawa, mianuje na urzędy publiczne, dowodzi wojskiem, podp»suje urnowy i traktaty, reprezentuje naród w obec mocarstw zagranicznych i rządzi z pomocą ministrów odpowiedzialnych. Podług praw z r. 1861 ministerya dzielą siena siedm wydziałów: spraw wewnętrznych, zagranicznych, wyznań i oświecenia, wojny, skarbu, i robót publicznych Radę państwa składa senat (sowiet), zajmuje się ułożeniem i poprawą praw. W skład senatu wchodzi 17 członków dożywotnich, których mianuje książę. Zgromadzenie narodowe czyli sejm, stanowi shupczyjia, której początek sięga bardzo dawnych czasów. Dzieli się na zwyczajną złożoną z deputowanych, wybieranych po jednym na 2000 mieszkańców, opłacających podatki, i ta dla załatwienia spraw państwa zbiera się raz co trzy lata, i na nadzwyczajną, zwoływaną tylko w wypadkach nadzwyczajnych, jako to: w razie opróżnienia tronu i wynikłej