page0387

Równoleżniki — Rownooowodowe    379

Równoleżniki. Koła wynikające z przecięcia kuli płaszczyznami ao siebie jrównoległeminazywają się równoleżnikami, Wspclnemi biegunami takichrówno-leżników są punkta przecięć się średnicy do nich prostopadłej z powierzchnią kulj., W podobnem znaczeniu wyraz ten używa się w astronomii i w geografii fizycznej Brunami kuli Ziemskiej są końce osi, to jest linii prostej około której ziemia odbywa obroty swoje dzienne, równoleżniki wiec są kołami vvy-nikającemi z przecięć kuli ziemskiej płaszczyznami prostopadłemi do osi. Ru-wnoleżnik przechodzący przez środek ziemi nazywa się równikiem. W astronomii równoleżnikami nazywają koła, które wyobrażają sobie nakreślonemi na pozornej kuli nieba. Bieguny i równoleżniki kuli niebieskiej odpowiadają biegunom i równoleżnikom kuli ziemskiej.

Równcnocna ljnij a. w powodu ze w każdej porze roku dla miejsc położonych pod równikiem, dzien jest rówuiy nocy, nazwano równik liniją równo-nocną, oh. Równik.

RÓWnODOCne punkta, są to dwa punkta, w których ekliptyka przecina się z równikiem, są one końcami średnicy eknptyki, jak spostrzeżenia i lachunek przekonywają. W chwili znajdowania się słouca w punktach równonócnych, dzień jest ruwny nocy, to jest dzień i noc trwa po godzin 12: słonce wschodzi

0    godzinie 6 z rana i zachodzi o tejże godzinie po południu; zdarza się to dwa razy do roku, to jest na wiosnę około 21 Marca i w jesieni około 23 Września; jeden punkt z tego powodu zowie się równonocnym wiosennym, drugi zaś jesiennym. W każdym innym czasie roku, długość nocy nie jest równa długości dnia dla miejsc nieznajdującyeh się na równiku, i różnica pomiędzy niemi tem jest większa im miejsce w ktorem ją uważamy jest położone rmżej biegunów^ Dakładna znajomość położenia punktu rówronocnego wiosennego jest wielkiej wagi w astronomii, gdyż punkt ten uważa się za początek spółrzednych, służących do oznaczenie położeń ciał niebieskich na niebie, uważa się on mianowicie za początek długości i wzniesień prostych. Oba punkta równonocne posuwają się, wprawdzie powoli lecz stale, od wschodu ku zachodowi (job. Wiosna. W uprzedzanie punktów równano cny cdi).

RÓWUOObWOdOWe, albo hoperymetryczm (z greckiego isos równy i pe-nmetron obwód) Figury są rownoobwodowe, kiedy długość ich obwodów jest jednakowa. Powierzchnie figur lównoobwodowych mogą być różne, lecz nie przechodzą pewnej granicy; gdyż przy jednym i tym sarnim obwodzie jest pe-w^rne maximum powierzchni. Geometryja nas uczy, że z wielokątów równoob-wodowych o jednakowej liczb.e boków^r, największym co do powierzchni jest wielokąt foremny; z wielokątów' zaś foremnych rownoobwodowych o niejednakowej liczbie boków, ten co do powierzchni jest większy, którego liczba boków jest większa, i że koło jest największe ze wszystkich figur rówoioobwodo-wych. Teoryją figur równoobwodowych ogólnie traktowali Jakób Berneulli

1    Euler. Nazwano sposobem równoobwodowych jeden z najprostszych sposobów używanych w geometryi elementarnej dła oznaczenia dowolnie przybliżonego stosunku okręgu koła do średnicy. W sposobie tym przyjmujemy za wiadomą długość pewnego okręgu koła i szukamy jego promienia, który wzięty dwa razy będzie drugim wyrazem szukanego stosunku. Dla objaśnienia weźmy kwadrat, którego bok jest równy 1, i szukajmy promienia kola równo-obwodowego z tymże kwadratem. Obwód danego kwadratu jest 4, przeto i okrąg koła jest 4, a przeto 2 ti X = 4 (n żądany stosunek okręgu koła do śre-

4    2

dnicy, X jest promień koła), zkąd n —__— Ponieważ okrąg koła opisa-

■    %X X