page0418

410

Siedmioletnia wojna

panija zaczęła się od podwójnego wkroczenia Fryderyka do Czech (w Kwietniu 1757 r.). Wojska austryjackie zostały odparte i zebrały się dopiero pod marami Pragi czeskiej, gdzie we dwanaście dni po wtargnięciu Prussaków stoczona była walna bitwa. Po najzaciętszym oporze wojsko austryjackie zostało zwyciężone (6 Maja). Część onego pod dowództwem książęcia Lotaryngii schroniła się w mury miasta, resztę zaś odparto ku Morawii; Fryderyk wtedy ujrzał się panem Czech i rozszerzył postrach aż pod sam Wiedeń. Feldmarszałek Daun pospieszył z Morawii na pomoc Pradze i zamkniętemu w niej wojsku. Król pruski wydał bitwę pod Collin (18 Czerwca). Prussacy siedm-kroć przypuszczali szturm do oszańcowanych wzgórz zajmowanych przez Dauna i tylekroć odparci zostali. Klęska ich tak była wielka, iż wszystkie zwycięztwa odniesione poprzednio zdawały się straconemi dla Fryderyka. Niezwłocznie przeto odstąpił od Pragi i cofnął się do Saxonii. Od początku kampanii, wojska francuzkie zajęły posiadłości pruskie w Westfalii, tudzież Fry-zyję wschodnią i wkroczyły w kraj Hannowerski i Hesski. Armija obserwacyjna pod dowództwem księcia Cumberland, kusząc się przeszkodzić pochodowi Francuzów, pobitą była pod Hastenbeck (36 Lipca), a marszałek Kichelieu, następca marszałka d’Estrees, dokonał podbicia Hannoweru i Hessyi i posunął się ku Halberstadt. Armija obserwacyjna cofając się ciągle zawarła w opactwie Seven umowę, mocą której wojska hannowerskie zatrzymać się miały na leżach w ziemi Lauenburgskiej za Elbą, inne zaś wojska powrócić w swoje strony. Mógł teraz marszałek Richelieu podać rękę wojsku cesarstwa, które pod dowództwem księcia Hildburghausen postępowało ku Saxoni( łącznie z posiłkową armiją francuzką, dowodzoną przez Soubise. Niemniej wielkie niebezpieczeństwa zagrażały Prussom od strony północy i wschodu. Sto tysięcy Rossyjan pod dowództwem Apraksyna i Fermora wkroczyło do Pruss i posunęło się aż do Grossjagensdorf. Generał Lehwald pobity (30 Sierpnia), a klęska ta wydała całe Prussy bez obrony na łaskę nieprzyjaciela. Szwedzi także wyruszyli od Stralsundu przez Pomorze pruskie, aż pod Uckermarck. W takim zbiegu przeciwności zdawało się niepodobnem ocalenie Fryderyka. Śmiałość i szybkość jedynie ratować go mogły. Zostawiwszy więc słaby korpus naprzeciw wojsk austryjackich, rzucił się ku Turyngii i pod Rossbach niedaleko Merseburga (5 Listopada) rozproszył w jednej chwili połączone wojska pod dowództwem książąt Soubise i Hildburghausen. Strachem panicznym ogarnione pierzchnęły na wszystkie strony. Na wieść o tej klęsce, Richelieu opuścił swoje stanowisko i śpiesznie cofnął się do Hannoweru. Ale Fryderyk, któremu naglejsze niebezpieczeństwa nie dopuszczały korzystać więcej z tego zwycięztwa, zwrócił się z wojskiem ku Szląskowi, gdzie go nowe oczekiwały wawrzyny. Książę Lotaryngii i Daun wkroczyli byli do Szląska, opanowali Świdnicę i Wrocław, i wzięli w niewole księcia Bevern (25 Listopada). Oddział wojsk lekkich pod dowództwem Haddika wprzód jeszcze doszedł aż do Berlina i nałożył kontrybucyję na tę stolicę. W takiej ostateczności Fryderyk, pośpieszywszy krokiem podwójnym, odniósł pod Leuthen (5 Grudnia), najświetniejsze i najwalniejsze ze swych zwycieztw. Ośmdziesiąt tysięcy Austryjaków, pod dowództwem księcia Karola i Dauna sławnych generałów, tak wielką odniosły porażkę od pruskiego wojska, o połowę mniej licznego, że zaledwie dwadzieścia tysięcy zdołało znaleść schronienie w Czechach. Przeszło 30,000 jeńców dostało się Prussakom. Zaraz w początkach następnej kampanii Fryderyk zdobył miasto Świdnicę (16 Kwietnia 1758 r.) i obiegł Ołomuniec w^r Morawii. Ale gdy marszał Laudon, rodem Inflantczyk, zostają-