page0454

446

Rtęć — Rnarns

wniej rozliczne zastosowania jest bardzo znaczną, obecnie jednakże mała tylko ich liczba jest w użyciu. O ważniejszych połączeniach wspomnieć tu wypada. Rtęć łącząc się z pierwiastkami memetalicznemi wydaje dwa szeregi związków odpowiednich w składzie wzorom Hg_aR. i HgR, gdzie R oznacza jeden równoważnik ciała niemetalicznego. Z tlenem wydaje tlenek rtęci Hg₂0, proczek koloru csarnego ulęgający rozkładowi przez działań e światła, który otrzymuje się przez strądeme jego soli alkaliami gryzącemi; oraz tlennik rtęci HgO. proszek krystaliczny koloru czerwonego, nieco w wodzie rozpuszczalny i z tego powodu mający słaby smak metaliczny. Związek ten jest silniejszy od pierwszego, jednakże w ogrzaniu rozpada się na tlen i rtęć. Dawn.ej otrzymywano go przez przedłużone ogrzewanie rtęci metalicznej w kolbie z długą szyją, przez co rtęć powoli otleniając się, pokrywała się drobnemi łuszczkami czerwonem., i preparat tą drogą wyrobiony nosił nazwę mercurius praecipitatus per se. Daleko łatwiej jednak otrzymać go można przez lekkie wypalenie azotanu rtęciowego utartego poprzednio ze rtęcią metaliczną. Preparat ten używa się w medycynie. Z siarką rtęć wydaje również dwa połączenia, z których tylko siarnik rtęci HgS pospolicie cynobrem zwany, jest związkiem pięknego koloru czerwonego, proszkowatym lub krystalicznym, stosownie do sposobu otrzymywania. Z chlorem rtęć łączy się w dwóch stosunkach. Chlorek rtęci Hg₂Cl, zwany pospolicie kalomelem. znajduje się w małej ilości w stanie kry stal icznem w przyrodzie gotowy, najczęściej wszakże otrzymuje się sztucznie drogą suchą lub mokrą. W pierwszym razie dokładnie utarty sublimat czyli chlornik rtęci, zmieszany ze stosowną ilością rtęci metalicznej, umieszcza się w kolbie szklanej i w mieniem cieple ogrzewa; przez co dodana rtęć wchodzi w związek z chlorem i chlornik rtęci zamienia się w chlorek czyli kalomel, który sublimuje (ob: sublimacja) i w odbieralniku się zbiera. Można go także otrzymać przez sublimację siarczanu tlenniku rtęci z solą kuchenną (ob.) i rtęcią metaliczną; a drogą mokrą strącając rozpuszczalną sól tlenku rtęci kwasem solnym (ob, chlor) lub solą kuchenną. Związek ten drogą suchą wyrobiony, przedstawia massy błyszczące koloru brudno białego, w odłamie krystaliczne, włókniste, a po utarciu wydające proszek żółtawy; otrzymany zaś drogą mokrą stanowi proszek biały. Kalomel w wodzie, alkoholu i eterze jest nierozpuszczalny, w świetle ulega rozkładowi i czernieje. Jest jednym z ważniejszych środków lekarskich. Chlornik rtęci HgCl, zwany subbmaicm albo sublimatem gryzącym, otrzymuje się podobnież drogą suchą lub mokrą, najczęściej zaś przez sublimację siarczanu tlenniku rtęci z solą kuchenną. Związek ten łatwo rozpuszcza się w wodzie i jest bardzo gwałtowną trucizną. Używa się w medycynie, weterynaryi, do zachowania ciał organicznych od zepsucia (ob: kyamzacyja) i w technice. Tlenek i tlennik rtęci z rozmaitemi kwasami wydają odpowiednie szeregi soli. Z pomiędzy nich najpospolitsze i rozpuszczalne azotany i siarczany tych dwóch tlenków otrzymują się przez rozpuszczenie rtęci metalicznej w kwasie azotnym lub siarczanym. Azotan tlenku rtęci Hg0\0₅-f-2H0 w roztworze, używanym bywa w kapelusznictwie do ułatwienia spilśnienia włosów, oraz przy posrebrzaniu i pozłacaniu ogniowem i do celów^r chirurgicznych. Piorunian tlenku rtęci zwany także mer kur fliszem piorunującym, używa się do fabrykacyi pistonów. Inne związki rtęciowe są mniej ważne.    7'. C.

Rnarns (Marcin), rektor szkoły aryjańskiej w Rakowie, urodzony w r. 1587 w Holsztynie, był rektorem w Rakowie w czasie najświetniejszym' tej szkoły, później pastorem w Straszynie. niedaleko Gdańska, gdzie umarł w r. 1657.