page0524

516

Skarszewski — Skaryszów

w r. 1823, arcybiskupem prymasem mianowany 18 Maja 1824 r. Rządził duchowieństwem ostro ale sprawiedliwie, zreformował wydział teologiczny przy uniwersytecie warszawskim i zamienił go na osobne seminaryjum główne. Umarł w Warszawie 12 Czerwca 1827 r. Są w druku następne jego dzieła: 1)

Kazanie miane w dzień św. Stanisława biskupa i męczennika (Warszawa, 1775, w 8-ce). 2) Prawdziwy stan duchowieństwa w Polsce (tamże, 1776, w 8-ce; wyd. 2-gie, tamże, 1777). Dzieło do historyi niezmiernie ważne 3) Uwagi polityczne imieniem stanu duchownego do zbioru praw polskich podane (tamże, 1778, w 8-ce; wydanie drugie, Kalisz, 1778, w 8-ce). Uwagi te bezimiennie wydane zostały wtenczas, gdy A. Zamojski z woli sejmu miał sobie poruezony układ księgi praw krajowych. 4) Glos na sessyi sejmowej 21 Maja 1792 (w 4-ce). 5) Rozporządzenie pasterskie na dyecezyją chełmską i lubelską (tamże, 1792, w 4-ce).    5) 0 małżeństwie (tamże, 1818, w 8 ce;

bezimiennie). 6) 0 władzy duchownej (tamże, 1820; bezimiennie). F.M.&. Skartabel, Ob. Scartabel.

Skaryflkator, narzędzie do uprawy roli, składa się jak brona (ob.) z dwóch lub trzech belek; w miejscu cynków są noże nakształt krojów, które ku przodkowi zwrócone, głęboko rolę kroją. Główny cel tego narzędzia jest, głębiej niż broną ziemię rozrywać, perz wydobywać i takową na większy wpływ powietrza wystawić. Z bardzo dobrym skutkiem można skaryfikatora użyć na roli zaperzonej i na łąkach. Na łąkach zdziera mech, luźni zarody trawy i wystawia łąkę na skuteczniejsze działanie powietrza, przez co zbyteczne kwasy ulatują.

Skaryszów, miasteczko rządowe w gubernii i powiecie radomskim, nad rzeką Kobylanką, od Radomia mila i ⁵/₇ odległe. Osada wielce starożytna, którą Radosław Odrowąż, pan na Końskich, jvróciwszy z nieszczęśliwej wojny z Prussakami 1167 roku, zawdzfęczając swe ocalenie Boskiej Opatrzności, nadał z przyległościami klasztorowi Miechowitów. Według Nakielskiego historyka Bożogrobców (Miechocia, str. 106), Skaryszów w drugiej połowie XII wieku posiadał kościół parafijalny, targowicę i karczmę, a po przejściu na własność klasztorną, Kazimierz Sprawiedliwy obdarzył ją licznemi przywilejami. Miejsce to zaszczyciły swym pobytem 1228 r. Grzymisława wdowa po Leszku Białym z małoletnim swoim synem Bolesławem V i Jadwiga księżna wrocławska, która w zamiarze uwolnienia męża, Henryka Brodatego, z więzienia, udawała się do Konrada księcia mazowieckiego. Cnotliwym niewiastom towarzyszyła znaczna liczba rycerstwa i panów, mających należeć do zawarcia układów. Świętobliwa królowa Kunegunda często zjeżdżała do Skaryszewa, i zwykła w niem przemieszkiwać i czas na nabożeństwie przepędzać. Dotąd pokazują tu wzgórze nasyspane 10 łokci wysokości, a 50 łokci średnicy jeszcze mające, gdzie stało mieszkanie św. Kunegundy. Byłoto zatem bardzo znaczne miasto, ale zniszczone po dwakroć od Tatarów w roku 1241 i 1260, całkowitej uległo zagładzie. Zostało tylko miejsce obszerne, gdzie według podania, rozpościerało się ludne, zamożne i pięknie zbudowane miasto. Dla wzniesienia go na nowo, Bolesław V, przywilejem 1256 r., uwolntt mieszkańców od wszelkich danin, toż w r. 1264 nadał liczne swobody osiedlającym się. Kazimierz W. obdarzając miasto prawem niemieckiem 1354 r., uwolnił oraz od powinności zamkowych. Ponawiając Władysław Jagiełło w r. 1432 używanie prawa niemieckiego, ustanowił targi i jarmarki, toz uczynił i swobody powiększył Kazimierz Jagiellończyk 1473 r. Ponawiali i powiększali te przywileje Zygmunt August 1571 r., Stefan Batory r. 1583, Władysław IV r. 1633, Jan