page0584

576

Ślazik — Śledź

kielichowi. Ten drugi gatunek mai wy dużo jest rzadszy od pierwszego, a właściwie spostrzegałem go tylko koło Krakowa, Puław i Lublina, chociaż prawdopodobnie znajduje się i w w. in. miejscach. Oba te gatunki głównie klej w sobie zawierające, używane są i dziś' po aptekach, w celu leczniczym, pod nazwą: herba et flores Maltae milgai\s vel minoris. Lecz daleko powszechniej używany jest w celu leczniczym trzeci gatunek ślaziku: Malm siluestris od Lin-neusza przezwany. Trafia się on bardzo często koło dróg i płotów, w ogrodach i sadach lub po miejscach nieuprawnych we wsiach i miastach. Ma korzeń długi i mięsisty; łodygę prosto wzniesioną albo podnoszącą się, 1—3 stóp długą; liście 5—7 razy wcięte i ząbkowane; kwiaty dość duże, 3 i 4 razy od kielicha większe, jasno-purpurowe z ciemniejszemi paskami, w ogóle zaś cała roślina większa jak dwa poprzedzające gatunki. Używane z niej były dawniej i dziś niekiedy liście z kwiatami, pod nazwą: herba et flores \lalvae vul-garis vel majoris vel silmstris, smaku kłeisto-gorzkawego, jako środek od-miękczający, obwijający i uśmierzający drażłiwość w wielu chorobach; jednak kwiat więcej zewnętrznie w tym celu na oczy bywa używanym. Dawniej i korzeń miewał podobneż zastosowanie, a Grecy i Rzymianie młode ziele jadali za jarzynę. Wreszcie czwarty gatunek malwy czyli ślaziku zowie się: Malva Alcea Linneusz. Jestto najpiękniejszy i prawdziwie ozdobny gatunek z flory krajowej. Spostrzegać go można po zaroślach na wzgórzach lub koło płotów we wsiach w całym naszym kraju, a szczególniej w krakowskiem i lu-belskiem lub sandomirskiem. Kwitnie w lecie, a poznać go można po dłonia-sto-5dzielnych liściach, a kwiatach dużych różowych. Nie ma on żadnego użytku prócz tego, że mógłby i w ogrodach za ozdobę śłużyć. Kluk zowie go zygmarkiem, zapewne z niemieckiego: Sigmarswurz, lecz u ludu ma nazwę ślazu. Nakoniec wypada tu jeszcze wspomnieć o malwie kędzierżawo-listnej {Malta crispa Linneusz), która chociaż pierwotnie pochodzi ze Syryi, często jednak napotykać ją można koło płotów i parkanów lub po śmieciach we wsiach i miastach, jako zbieg z ogrodów, przez co zdaje sie jakoby już do naszej flory należała.    F. Be....

ŚleCZkOWSki (Andrzej), professor wymowy w akademii krakowskiej, doktor filozofii, ostatni z tak zwanych tylicyjańskich mówców, kanonik kollegi-jaty świętej A niw, scholastyk kurzelowski, zmarły w Krakowie 1786 r. Wydał z druku: 1) Vende pallium, eme librum, Proverbium antiąum, academi-cum, (Kraków, 1775, w 4-ee), w dziele tem o pożytkach i potrzebie nabywania książek, wylicza osoby które w Polsce łożyły majątek na ich nabywanie. 2) Dt morte Dei homini, Orationes V, (tamże, 1775, w 8-ee).    3) Agere et

pati sapientis institum, (tamże, 1770, w 4-ce).    4) De S. Slanislao Episco-

po Orationes VI, (tamże, 1773, w 8-ee).    5) Chwała Bogu w czci świętych

jego, (tamże, 1770, w 8-ee).    F. M. S.

Śledź (Clupea harengus L.), gatunek ryby z rzędu członkopromiennych, brzuchopłetwych, z rodziny śledziowatych, obejmującej głównie ryby morskie, a mającej za najważniejsze cechy: ciało zwykle mocno z boków ściśnione, okryte łuskami cienkiemi łatwo spadającemi, tylko krawędź brzucha ostra i najczęściej piłkowato zazębiona byvva pokrytałuskami twnrdemi, daszkowato przełamanemu Płetwa grzbietowa zawsze tylko jedna, członkopromienna, nad brzuchowemi umieszczona; płetwa podogonowa zwykle od grzbietowej dłuższa, licznopromienna, niska Szpara oddechowa bardzo wielka, promienie w błonie podskrzelnej liczne, z każdej strony od 10 do 20. Usta opatrzone ząbkami bardzo drobnemi, znikomemi; brzeg górny ust utworzony od przodu