page0744

736

Rzymska literatura

ciwszy się naukom, przełożył na język łaciński Arystotelesa, Euklidesa, Ar-chimedesa, Plotomeusza i innych. Jego wpływowi na umysł Teodoryka zawdzięczały Włochy, że panowanie Gotów nie tyle dla nich było uciążli-wem; później atoli, gdy Teodoryk, skutkiem starości podejrzliwszy, nadstawiał ucha podszeptom zawistnych, którzy oskarżali Boeeyjusza o zdradę i porozumienia z dworem byzantyjskim, na raz pozbawił go majątku i wszystkich godności, następnie i wolności, a w roku 524 skazał go na śmierć. W więzieniu napisał Boecyjusz główne swoje, w' formie dyalogu i w pięciu księgach dzieło pod tytułem: Consolcitio Philosophiae (Pociecha filozofii), w którem dowodzi zmienności szczęścia ludzkiego i konieczności upatrywania jedynego szczęścia w cnocie. Utwór ten odznacza się stylem przypominającym najlepsze czasy literatury rzymskiej, a liczne wiersze któremi jest przeplatany, celują potoczystością i ścisłością metryczną. Inne jego pisma są treści po części filozoficznej, częścią matematycznej, a kardynał Angelo Mai w księgozbiorze Watykańskim odkrył również dwa palimpsesty, obejmujące rozprawy retoryczne tegoż autora. Co do dzieł teologicznych, przypisywanych także Boecyjuszowi, dowiedzioną dziś jest rzeczą, że są pióra nieznanego nam zkąd inąd imiennika Boecyjuszowego: autor Konsolacyi bowiem me był wcale chrześcijaninem. Kończąc ten przegląd literatury rzymskiej, przechodzimy obecnie do kilku jeszcze prozaików, którzy jakkolwiek specyjaliści nauki, artyzmem obrobienia zdobyli sobie stanowisko zarazem ogólniejsze: poprzednio jednak wspomnieć nam wypada o jednym jeszcze pisarzu, którego przez wzgląd na podobieństwo treści jego dzieła z utworem wspomnionego co tylko Appuleja, jako też na podobieństwo formy zewnętrznej z pracę Boecyju-sza, ńajwłaściwiej podobno tutaj zamieścimy. Pisarzem tym jest Titus Petro-nius Arbiter, rodem z Massylii (Marsylii), ulubieniec Nerona, który równie jak wszyscy tego tyrana ulubieńcy, popadłszy w niełaskę, z jego rozkazu sam sobie życie odebrał (r. 67 po Chr.). Był on autorem romansu, pod tytułem: Sa-tyricon pół prozą, pół wierszem, w którym obok tego proza czysto-łacińska przeplatana jest gwarą gminną (sermo rulgaris). Romans ten w całości czasów naszych nie doszedł: najważniejszym ze znanych nam fragmentów jest Uczta Trymalchiona, pełen życia obraz wyuzdanych obyczajów i zbytków stołecznych, nagością atoli swoją przekraczający częstokroć wszelkie granice przyzwoitości. Między pisarzami rzymskimi w dziedzinie Nauk przyrodzonych, przed innymi najznakomitsze zajmuje miejsce Cajus Plinius Seeundus starszy, stryj wspomnionego już epistolografa i mówcy. Urodził się r. 23 po J. Ch. w \ovum Comnum, za Klaudyjuszai Wespazyjana wysokie piastował godności i ostatnio dowodził flotą pod Misenum; umarł roku 79 po Chrystusie podczas wybuchu Wezuwiuszu. Miłość nauki i żelazna praca uczyniły go niemal wszechstronnym, jakoż między zaginionemi jego dziełami było mnóstwo historycznych, retorycznych, grammatycznych i innych; samo przecież pozostałe nam dzieło Pliniusza, pod tytułem: Historyja Naturalna (ksiąg 37) jest rodzajem Encyklopedyi, w której złożone są wypadki długich we wszystkich niemal dziedzinach wiedzy studyjów. Same notatki, jakie uzbierał był przed ułożeniem tego dzieła, obejmowały 160 t. W pierwszych 2-ch księgach traktuje autor o Astronomii, w 4-ch następnych o Geografii, siódmą zajmuje Antropologia, do ósmej Botanika i Farmakologiją, od 12-ej do 20-tej siódmej Medycyna, resztę Mineralogija, Metrlurgija, oraz Historyja przemysłu i sztuki. Zmysł krytyczny Plinijusza niewielki, styl wyszukany, niekiedy ciemny; mimo to, jest to szacowny materyiał do dziejów nauk w Starożytności, a Pliniusza czło-