page0784

776

Socyn

Celem zyskania większej pewności w tym względzie, aby módz czytać Pismo w oryginale, wyuczył się czytać języka hebrejskiego i greckiego. Podróżując po Szwajcaryi, Niemczech i Polsce, zapoznał się z rozmaitymi teologami, a budując zdania innych o Bogu i Piśmie św. urobił sobie system, wedle którego, Bóg, jest jedną osobą tylko, system teologiczny już poprzednio po części wypowiedziany przez Michała Serveta, a przezwany Unitaryzmem. Leliusz umarł w Szwajcaryi w m. Zurychu r. 1562, a ideę jego począł dalej rozwijać synowiec, Faustus Socyn. Faustus, urodził aię w Siennie r. 1539 i po matce spokrewniony był z znakomitą rodziną Piccolominich. Wcześnie postradawszy rodziców, nie odebrał dosyć starannego wychowania, lecz brak ten uzupełnił prędko, będąc obdarzony wysokiemi zdolnościami. Pierwiastków o poświęcił się zawodowi prawniczemu, następnie oddał się naukom teologicznym, a ulegając wpływom stryja, przyjął jego przekonanie religijne. Celem uniknienia prześladowań, które spadły na jego rodzinę, z powodu przekonań religijnych, Faustus udał się r. 1559 do Lyonu, zkąd po trzech latach na wieść o śmierci stryja, przesiedlił się do Zurychu. Najgłówniejszem zajęciem Socyna było, zebranie papierów pozostałych po stryju. Studyjując tę literacką spuściznę, utwierdził się w nabytych przekonaniach, i usystematyzował pojęcia, które powziął

0    Bogu. Owocem owych badań i rozmyślań, była wydana r. 1562: Exptiaatio partis primi capitis Erang. Joannis. Książka ta, zawierająca w sobie główne zarysy antytrynitaryzmu, wyszła bezimiennie, dla tego Faustus, nie obawiając się skutków jakieby dla autora wyniknąć mogły, wrócił do ojczyzny i od r. 1562 do 1574 przebywał we Florencyi na dworze Franciszka Medyceusza. Obsypywany godnościami, ulubieniec domu książęcego, Socyn, uprzykrzywszy sobie życie światowe, opuścił potajemnie Florencyją i udał się do Bazylei, gdzie do roku 1578 przemieszkiwał. Po epoce tej, to jest 1562 do 1578 r. wydał Socyn i ogłosił drukiem trzy dziełka: De sanctae Scripturae autoritate, De Jesu Christo Se era for e i De statn primi hominis antę lapsum. Zaproszony przez Blandratę udał się Socyn do Siedmiogrodu, lecz z powodu wybuchłej zarazy, po nader krótkim pobycie opuścił kraj ten, główne siedlisko unitaryzmu i r. 1579 przybył do Polski. Socyn zwrócił tu wszystkie swe usiłowania ku zjednoczeniu unitaryjuszów i w ogólności wszystkich przeciwników nauki o Trójcy św. w Polsce. Długo usiłowania jego były bezskuteczne, zwłaszcza gdy podczas czteroletniego pobytu w Krakowie, energicznie występował przeciw⁷ tym, którzy twierdzili, iż wszyscy przystępujący do Unitaryzmu, obowiązani są raz jeszcze ochrzcić się, ponieważ chrzest w niemowlęctwie otrzymany, nic nie znaczy. Dalej, zbijał Socyn także twierdzenia tych, którzy nauczali, iż chrześcijanin nie powinien przyjmować służby rządowej, wstępować do wojska i prowadzić processów. Faustus prześladowany nawet przez swoich, nie przestawał rozkrzewiać sw⁷ych przekonań słowem i pismem, w rozmowach prywatnych

1    dysputach publicznych i niezłomna ta wytrwałość jego, uwieńczona została pomyślnym skutkiem: przekonania Socyna stały się przekonaniami większości unitaryjuszów, a głównem ich siedliskiem, było miasto Raków. Po wstąpieniu na tron Polski Stefana Batorego, Socyn obawiając się prześladowań, opuścił Kraków r. 1583 i za radą Dudycza osiadł niedaleko stolicy, we wsi Pawliko-wicacn, należącej do Krysztofa Morsztyna, z którego córką się ożenił. Odtąd wpływ Socyna na szlachtę polską stał się przeważnym, a korzystając z pomyślnego położenia, odwiedził Kraków w latach 1585 i 1587. Po czasie tym jednak, dotknął go nader bolesny cios, albowiem wszystkie jego majętności we Włoszech, z których dochód obracał na opłacanie przepisywaczy rękopisów