page0798

790

Saga — Sagatyński

rżącej, sięgają również najodleglejszej starożytności, a powstały także prawie z świętobliwego poglądu, z jakim zamieszkali w lasach Germanowie, zapatrywali się na dzikie zwierzęta i ptaki. (Patrz Reinecke Voss). Prawdziwa epopeja wtedy tylko powstać może, kiedy istnieje bardzo obszerna i do sagi przydatna podstawa; kiedy w^r około jednej szczególnie przeważnej osobistości i obok licznych innych od niej zawisłych, nagromadzi się wiele sag, których źródło i treść mogą być różnorodne, ale od siebie zależne; słowem kiedy się utworzył okres sagi. To miało miejsce w Średnich Wiekach u ludów germańskich i romańskich i zkąd powstały liczne, mniej lub więcej dokładnie wyrobione epopeje. Najznakomitsze z nich są: niemiecka saga bohaterska w ści-słem znaczeniu, oraz saga Dietricha, z której powstał główny poemat Pieśń w Nibellungach; okres sag z nad morza północnego, z którego powstał Gu-dran; okres sag Karola Wielkiego o Artusie i biesiadnikach okrągłego stołu,

0    świętym Grolu; starożytny okres sag, opiewający szczególniej historyją Alexandra i wojny trojańskiej i saga zwierzęca. Sagi niedoszłe do takiej siły

1    zaokrąglenia, szczególniej gdy przebija w nich przeważnie saga boska i bohaterska, doprowadzają wprawdzie zawczasu do czysto-poetycznych ukształ-towań w metrycznej szacie, ale nie dalej jak do krótkich poematów opowiadających, a kiedy wchodzi żywioł liryczny, do ballady albo do romansu. Do skreślenia sagi prozą, w^r Niemczech dopiero późno przystąpiono, podczas gdv w Skandynawii, a szczególniej w Islandyi (ob. Saga), juz zaw^rczasu w rodzaj ten obfitowano. Najpierwszy z planem ułożony zbiór sag, dzisiaj jeszcze przez usta ludu powtarzanych, a dla mitologii, historyi, literatury i historyi rodu ludzkiego ważnych i późniejszym sagom za wzór służących, opracowali bracia Grimm: Deutsche Sagen (2 tomy; Berlin, 1816— -18). Między licznemi pó-źniejszemi zbiorami sag niemieckich odznaczają się szczególniej, Kuhn’a, Mdr-kische Sagen (Berlin, 1843); tegoż Norddeutsche Sagen (Lipsk, 1848); Miih-lenhorffa Sagi i t. p. Szlezwicko-Holsztyńskie i Lauenburskie (Kieł. 1845); Wolfa, Niemieckie bajki i sagi (Lipsk, 1845 roku); Niderlandisclie Sagen (Lipsk, 1843 r.) Hessische Sagen (Lipsk, 1853), Baader’a Volkssagen aus Baden (Karlsr. 1851); Panzera, Beitrag zur deutschen Mythologie (Monach. 1848); Bórner’a, Volkssagenaus demÓrlagau (Altenburg 1838); Rauscha, Sagen des preuss. Samlandes (Królewiec, 1838); Harrys’a, Volkssagen aus Niedersachsen (Celle, 1840); Vonbun’a, Volkssagen aus Vorarlberg (Wiedeń, 1847); Sommera, Sagen it.d.aas Sachsen und Thiiringen (llalla. 1846); Bechstein a, Thuringischer Sagenschatz (4 tomy; Hildburgh. 1835—1838); Frankische l⁷olkssagen (Wurzb., 1842 roku) i Oesterreichische Volkssagen (Lipsk, 1846); Herrleina, Sagen des Spessarts (Aszatfenb. 1851); Zinger-le’go Tir ols Volksdichtungen und Gcbrduche (Innsbruck, 1851 r.); Meiera, Sagen aus Schwaben (Stuttgard 1852); Deecke’go, Lubische Geschichten undSagen (Lub., 1852); Stobera, Sagen des Elsasses (St. Gal Jen, 1852).

Sagan, księztwo ob. Zegań.

Sagan, rodzaj wielkiego garnka żelaznego lub miedzianego, w którym gotuje się woda lub jadło dla większej liczby osób. Sagany takie bywają zwykłym sprzętem kuchni miejskich, gdzie na stole dworskim jest dużo czeladzi.    ‘    K. WL W

Sagatyński (.Jan), paż króla Stanisława Augusta, przy którym przebywał aż do zgonu tego monarchy w Petersburgu. Potem bawił w Galicyi, a przed r. 1830 w Warszawie, gdzie odznaczał się dowcipem, wesołością i talentem opowiadania, ztąd wszędzie był bardzo miłym i pożądanym w towarzystwie.