32 (500)

100    Żydzi i Szkoci w Polsce w 3CVI-XVIII wieku

Starozakonni mieszkali także w 25 miastach województwa lu. bełskiego, w którym funkcjonowało 39 ośrodków miejskich. Największym skupiskiem żydowskim był lublin (506 podatników), Po-główne opłaciło też 107 starozakonnych w Łęcznej. W sumie w całym województwie (z ziemią łukowską) pogłówne opłaciło 1468 zamieszkałych w miastach Żydów^ (tabela 3).

W 26 miastach województwa bełskiego pogłówne w 1676 r. o-płaciło zaledwie 516 Żydów, a największym skupiskiem żydowskim na tym terenie był Sokal (124 podatników.Ludności wyznania moj. żeszowego nie spotykamy jedynie w 7 miastach (tabela 4). W 16 miastach ziemi chełmskiej było w tym samym czasie 749 podatników wyznania mojżeszowego, najwięcej w Zamościu (161),Warto dodać, że w 1662 roku pogłówne opłaciło w miastach tej ziemi 1363 Żydów (tabela 5).

Brak niestety pełnych danych dla miast województwa ruskiego. W 1662 roku w 27 miastach ziemi lwowskiej (z powiatem żyda-czowskim) pogłówne opłaciło 2355 starozakonnych (tabela 6).Naj. większym skupiskiem żydowskim pozostawał nadal Lwów, gdzie podatek ten opłaciło 918 Żydów. Warto nieco więcej uwagi poświęcić zaludnieniu tego miasta po wojnach z połowy XVII wieku. Dotychczas podstawę szacunków demograficznych dla tego okresu stanowił zachowany w archiwum lwowskim szczegółowy rejestr po-głównego z 1662 roku obejmujący jednak tylko samo miasto, podległe jurysdykcji miejskiej przedmieścia Halickie i Krakowskie 35

oraz wsie miejskie . Według J.P. Kisia pogłówne opłaciło wówczas 3331 podatników chrześcijańskich w mieście oraz 2685 na o-bu wymienionych przedmieściach, a więc razem 6016 osób. Po do-szacowaniu nie podlegających podatkowi dzieci oraz duchowieństwa, szlachty 1 Żydów autor ten sądzi, że całe miasto liczyło 8000-9000 mieszkańców^ . Z wykorzystanego przez nas rejestru z ' tego roku wynika, że w samym mieście pogłówne opłaciło 3351 chrześcijan. Ponadto podatek ten 'Opłaciły 2742 osoby na przedmieściach podległych jurysdykacji miejskiej oraz 752 osoby na terenach podległych jurysdykacji zamkowej i kościelnej (bezmieszkańców licznych dworów szlacheckich). Łącznie więc z Żydami pogłówne opłaciło 7763 osób, co pozwala szacować ludność miasta na co najmniej 15 500 osób. Niewykluczone więc, że rację

Ludność żydowska w miastach małopolskich    101

miała D. Morawicka, autorka niedrukowanej pracy o ludności Lwo-ya w latach 1574-1780, która na podstawie głównie ksiąg chrztów szacowała ludność miasta w latach 1661-1670 na 24 100 osób .

W ziemi halickiej w 1673 roku pogłówne opłaciło 1167 Ży-

70    '

dów, najwięcej w Tyśmienlcy (167)"^. W 1676 roku w ziemi przemyskiej było 1653 podatników żydowskich, w tym aż 680 w samym Przemyślu. Nie sposób oddzielić tu Żydów miejskich od wiejskich - często bowiem podawano łączne dane dla miast i okolicznych wsi. I w tym przypadku stwierdzić można, że dane z 1676 roku są znacznie niższe aniżeli w 1662 roku. Wskazują na to chociażby liczne przykłady dotyczące miast powiatu przeworskiego (tabela 7). Brak niestety danych dla ziemi sanockiej, dla której podawano tylko łączne sumy, wpłacone przez poszczególne miasta.

Podsumowując powyższe dane stwierdzić można, że w województwach sandomierskim, krakowskim, lubelskim i bełskim oraz w ziemi chełmskiej starozakonnl mieszkali w 136 miastach, co stanowiło 47,4% ogólnej liczby miast w tej części Małopolski.V sumie w miastach tych mieszkało 6801 podatników żydowskich, (tabela 8), co pozwala szacować ogólną liczbę ludności izraelic-kiej na co najmniej 13 600 osób. Największymi skupiskami ludności starozakonnej były: Kazimierz, Lublin i Pińczów. Dane te nie obejmują województwa ruskiego. Stwierdzić można,że w trzech ziemiach tego województwa pogłówne opłaciło 5220 Żydów (w ziemi lwowskiej w 1662 roku - 2400, w ziemi halickiej w 1673 roku * 1167 i w ziemi przemyskiej w 1676 roku - 1653),zamieszkałych głównie w miastach. Brak niestety danych dla ziemi sanockiej. Stąd też problem liczebności ludności żydowskiej w województwie ruskim wymaga dalszych badań.

Bez znajomości stanu zaludnienia interesujących nas tu miast w pierwszej połowie XVII wieku trudno oszacować rozmiary strat demograficznych z połowy tego stulecia. Wyjątek stanowi tu województwo bełskie, którego zaludnieniem w świetle rejestrów podymnego z 1630 roku zajął się M. Horn. Z jego obliczeń wynika, że w miastach tego województwa w pierwszej połowie XVH wieku mieszkało 6596 Żydów, co stanowiło 14,6% ogółu ludności tych miast^. Natomiast w 1676 roku pogłówne opłaciło zaledwie 516 podatników żydowskich (tabela 4).Trudno jednak na tej pod-