page0801

793

Sagunt — Sahara

i Kartaginy poselstwa Rzymian, zajętych gdzio indziej wojną (w Illyryi), więc niezdolnych przyjść Saguntowi w pomoc. Po ośmiomiesięcznej bohaterskiej obronie uległ wreszcie gród ten przemocy zastępów Kartagińskich w jesieni r. 219 przed Chr. Wielka liczba obywateli zginęła w płomieniach wraz ze swemi domami; innych kazał Hannibal rozsiekać lub rozdzielić na niewolników pomiędzy swe źołdactwo. Poczem rozpoczęła się druga wojna Punicka. W r. 214 przed Chr. Rzymianie podźwignęli znów miasto z gruzów. Na jego miejscu leży dziś miasto Murviedro (muri Mtwes) nad rzeką Palancia, liczące 9,000 mieszkańców, pod którem w d. 25 Padżdziernika r. 1811 pobił Suchet armiję arragonską pod wodzą Blake’ge, poczem poddała się zwycięzcy i twierdza Sagunt

Sahajdak, Sajdak, wyraz zbiorowy, oznaczający łuk z ęięciwą i strzały w kołczanie zachowane. Później oznaczał tylko sam kołczan, w którym mieściły się strzały. Wyraz z tatarskiego Sada/f. Ztąd Sahajdaczny używający strzał luku i w nie przybrany. U kozaków, Sahajdaczny albo też Sajda-czny oznaczał polnego hetmana, wielki zaś ich hetman n.azywał się Buńczucznym.    K. 117. W.

Sahara, ogromna pustynia w Afryce północnej, ograniczona wyniosłościami Berberyi z północy, a od tych oddzielona przez step zwany Biledulgerid, oraz płaskowzgórzem Barka. Od zachodu sięga oceanu Atlantyckiego, na południe równin Sudanu i Senegalu, na wschodzie dotyka dolin Nilu. Rozciąga się od wschodu na zachód 700 mil, z północy na południe 200, a obejmuje wraz z rozrzuconemi po niej oazami, około 120,000 mil kw. Powierzchnia środkowej Sahary, nie jest tak jednostajną jak przedtem powszechnie mniemano. Pomiędzy jeziorem Czad a krańcami Fezzanu, rozciąga się łańcuch płasko zakończonych gór, przecięty w poprzek innem pasmem biegnącem z północy ku południowi, a nazwarem El-Wer albo Zow; na południe piętrzy się on coraz wyżej. Na zachód ztąd występują inne góry. Podobnież w sąsiedztwie Ghat, na zachód od Fezzanu ciągnie się pasmo gór w kierunku przeciwnym, cała okolica tutejsza zasiana czarnemi, fantastycznie ntworzonemi massami skał. O dzień drogi ztamtąd ku wschodowi wznosi się długi łańcuch skał czarnych, zwany Uarira, biegnący z północy ku południowi. Najznaczniejszemi jednak górami Sahary są Dżebel-Hoggar, niezmierna massa trójkątna, leżąca na południe Tuat, która z piasczystego morza tak wysoko wystrzela, iż mieszkańcy tameczni Tuarikowie, zmuszeni są kożuchami i wełnianą odzieżą zabezpieczać się od zimna. W zachodniej nawet części Sahary znajdują się znaczne wyniosłości, a i w odległym wschodzie ich niehrakuje. Pod względem geognosty-cznym powierzchnia średniej i zachodniej Sahary składa się po największej części z piaskowca drobnoziarnistego, poziomo warstwowanego, najrozmaitszej barwy, który właśnie tworzy massy gór kręglowatych lub płaskościętych i stanowi obręb wybrzeży zachodnich. Na wschodzie przemagają formacyje \va-pieńca, rozciągające się szeroko, łączące się z wnpieńcami egipskiemi i tylko z wierzchu lekką warstwą piasku pokryte w niektórych okolicach, w innych nagą sterczące piersią. Gdzieniegdzie występują odosobnione massy skał, w innych miejscach łączą się w rozległe pasma, odznaczające się przepaścistemi wąwozami, labiryntami mnóstwa skał pojedyńczych. Rzek lub potoków stale płynących nie ma prawie w Saharze. Peryjodyczne deszcze tworzą wprawdzie czasowe rzeczki, ale te wraz z tamtemi ustają. Tak np. kraina Ahir na południowy zachód Fezzanu, obfituje w źródła, które przez kilka miesięcy znaczne rzeczki tworzą, lecz znów nadchodzi pora w której całe miesiące, kropli