page0862

854

Salomonowe wyspy — Salona

Salomonowe wyspy, zwane także Archipelagiem nowej Georgii, stanowią grupę wysp na wschód południowej Kończyny Nowej Gwinei, między 5 a 11° szer, a 172 i 181° dług. leżącą. Chociaż już w r. 1567 przez hisz-pana Mendanę odkryte i pierwszem nazwiskiem opatrzone, dotąd jeszcze bardzo niedostatecznie są zbadane składają się zaś z siedmiu lub ośmiu wysp wielkich i z mnóstwa mniejszych, które w kierunku południowo-wschodnim rozdzielają się dwa szeregi, a z tych zachodni zaczyna się bardziej na południe, ale też i sięga dalej ku południowi aniżeli wschodni. Powierzchnią archipelagu obliczają na 572 mil kw. W szeregu wschodnim leżą wyspy Bongain-ville albo Nowa Georgija oraz Buka (około 130 mil kw.), Choiseul (107^l/₂) Isabel (114), a z tamtej strony drogi Indispensable, jedynie pewne i przystępne na całym archipelagu, Carteret albo Malayta (50 m. kw.), wyspy Arasaci-dy; w szeregu zachodnim Georgia, w grupie Hammanda, Gnadalcanar (68 m. kw.) i San-Christoval (67 m. kw.). Prócz tego na wschodniej stronie archipelagu leży także szereg płaskich lagun, równie mało znanych jak i cała okolica oceanu. Żegluga pomiędzy pojedynczemi wyspami, z powodu licznych skał koralowych, mianowicie na ich zachodmem wybrzeżu, jest bardzo niebezpieczna. Wszystkie wyspy ciągną się wzdłuż ku południo-wschodowi, a szerokość ich stosunkowo mała; są wysokie i górzyste, szczyty gór mają znacznie wyniesione. Pik Lammas wznoszący się na 12,000 stóp na Guadalnaka-rze, ma początek wulkaniczny, a na małej wyspie Sesarga, na póluocnem wybrzeżu San-Christoval, ma się znajdować wulkan czynny. Roślinność jest bogata i bujna. Głównemi płodami wysp śą: palmy kokosowe, banany, trzcina cukrowa i t. d., a prawdopodobnie i złoto. Zaludniają je mocno australscy ne-growie, pod względem ukształcenia prawie wyżej stojący od mieszkających na zachodzie, a mianowicie lepiej znający się na uprawie roli. Są om bardzo ostrożni, niedowierzający.i uchodzą za ochoczych do boju i zdradliwych. Usiłowania katolickich duchownych o rozkrzewienie między niemi wiary Chrystusa dotąd pozostają bez skutku.

SalOIUl, miasto główne eparchii Focis w nomarchii Ftijotis, w królestwie Greckiem, 16 mil na północo-zachód od Aten, u stóp góry Liakura (Parmassu) 2 mile od zat. Salona czyli Galaxidi (Sinur Crissaeus) jest siedzibą biskupa i ma cytadellę zbudowaną na gruzach akropolis dawnego grodu Amfissa, z której rozległy otwiera się widok na żyzną równinę kryssejską. Miasto otaczają gaje cyprysowe, oliwne i pomarańczowe; liczy ona 4,000 mieszkańców wyrobem oleju, tytoniu, kordubanu i uprawą roli trudniących się, oraz sprowadzaniem wina, baw^rełny i zboża z pobliskich dolin do wywozu z portu Skala (Cha-laeum) w sąsiedztwie zwalisk grodów Kirrha i dawnego Krissa. W Salonie podpisano ustawę dla Grecyi w d. 11 Listopada r. 1821, a w^r następnych latach odnieśli tu Grecy kilka zwycieztw. Na zachodnim brzegu zatoki leży port Galaxidi, starożytne Ojante czyli Oeanthia, z warsztatami okrętów; Turcy część jego spalili w d. 2 Października r. 1821. — SalODfl, wieś na północo-wschód Spalało w Dalmacyi, obok której wznosił się słynny i wielki pałac cesarza Dyoklecyjana zburzony przez Awarów w r. 641. Cesarz Franciszek zwiedzając te okolicę w r. 1818 nakazał tu robić poszukiwania; w ciągu lat kilku odkopano też wiele starożytności i ustawiono je w Spalato. Now^rszemi czasy, Carrara dalej owe roboty poprowadził i odkopał mury otaczające pałac, łaźnię, teatr nad brzegiem morskim, wielki amfiteatr i t. p. Wypadki działań swoich ogłosił on w dziele Topografia e scari di Salona (Wiedeń, roku 1853).