page0868

860

Spadek — Spalatin

mających mały spadek, osiada piasek i błoto przez co one stają się coraz płyt-szemi. Oznaczenie spadku uskutecznia się przez poziomowanie brzegów lub co jest lepsze, samej powierzchni wody za pośrednictwem pali umyślnie wbijanych. Niekiedy spadkiem nazywają spadanie ciał (ob.).

SpadkOWatlie, przypadkowanie, odmiana rzeczowników, przymiotników, imiesłowów i zaimków przez spadki czyli przypadki, ob Deklinacyja.

Spadochron (parachate), jestto przyrząd tej samej co parasol czyli de-szczochron budowy, mający około 20 stóp średnicy, którego żeglarze powietrzni używają dla powolnego spuszczania się na ziemie; działanie jego na tern polega, że przedstawiając znaczną powierzchnią, doznaje przy spadaniu wielkiego oporu ze strony powietrza, przez co prędkość spadania znacznie się zmniejsza. Pierwszą myśl spadochronu powziął Montgolfier, a pierwsze pomyślne zastosowanie jego uczynił Blanchard w Londynie i795 r.

Spafary (Mikołaj), urodził się w Multanach, znał dobrze językj grecki, łaciński, mołdawski i rossyjski; za denuncyacyę sułtanowi o tajemnym traktacie zawartym między hospodarem maltańskim a królem polskim, wygnany z ojczy-zny_; udał się do elektora brandeburgsktdgo, który go przyjął łaskawie; ale król, dawszy przytułek i pensyę wygnanemu hospodarowi, zawiadomił elektora

0    zdradzie Spafarego i ten musiał opuście Prussy. Spafary wyjechał do Rossyi

1    za pomocą księcia Golicyna, mianowany tłomaczem w' prykazie poselskim. W roku 1675 w miesiącu Lutym car Alexy Michajtowicz wyprawił go w poselstwie do Chin. Spafary wyjechał z Moskwy r. 1676 w Marcu, do PeKinu przybył w Maju. Posłuchanie u cesarza czyli bogdychana miał 15 Czerwca We Wrześniu wyjechał z powrotem i w Styczniu r. 1678 przybył do Moskwy, gdy już panował car Teodor AIexiejewioz. Potomkowie Spafarego okazali później znaczne posługi dla Rossyi.

Spagnoletto, sławny malarz, ob. Ribern.

Spahi czyli Sipahi, tak nazywano niegdyś jeźdźców' w armii tureckiej, do uzbrojenia których obowiązani byli Tymaryjoci i Zaimowie, posiadacze lenności wojskowych Od czasu przekształcenia armir tureckiej na sposób europejskich, miejsce spahiów zajęła regularna konnica. Pierwszą organizacyje nadał im sułtan Orchan razem z Zajmami i Janczarami; liczba ich mogła wynosić do 140,000, choć rzadko kiedy zbierano wszystkich od razu. Żołd pobierali ze skarbu sułtańskiego; dzielili się na dwie klassy, odróżnione barwami chorągwi. Uzbrojenie ich stanowiła szabla, lanca, dżeryd (włócznia), pistolety i karabiny, po części też łuki i strzały. Taktyki i karności nie znali; byłyto dzikie hufce, waleczne w ataku, ale równie łatwo rozpierzchające sic za lada niepowodzeniem. — Obecnie Francuzi nazywają spahisnmi swoje lekką jazdę algierską, dowodzoną przez oficerów europejskich, umundurowaną w'pravvdzie po wschodniemu, ale organizowaną zupełnie po europejsku, nawet po większej części złożoną z rodowitych Francuzów. Podobny korpus spahisów wystawił rząd francuzki swoim kosztem w Turoyi podczas kampanii 1854 r. — Anglicy nazywają swoje wojska w Indyjach, do spahisów zbliżone, Sepojami czyli Sipo-jami.    F. H. L.

Spalatin (Jerzy), jeden z najgorliwszych popleczników refornaacyi; właściwie nazywał się Burek hord. a przezwisko Spalatin otrzymał od miejsca swojego urodzenia, miasteczka Spalt, w biskupstwie Eichstadt. Ojciec jego był garbarzem. Urodził się r. 1484, kształcił się do r. 1502 w Norymberdze i Er-furcie, poczem został nauczycielem w klasztorze Georgenthal, niedaleko Gothy, a r. 1507 proboszczem w sąsiedniej wiosce Hohenkirchen. Zalecony w roku