page0906

898

Spobr — Spoleto

skiej. Po powrocie z Anglii zamieszkał w Dreźnie, zkąd powołany został roku 1822 na nadwornego kapelmistrza do Kassel. W okresie tym napisał najznakomitsze swe dzieła instrumentalne, koncerta, kwarteta, kwinteta, kwarte-ta podwójne (dotąd jedyne w swoim rodzaju} i kilka wielkich symfonij (między któremi jedna symfonija dubeltowa, na dwie orkiestry} i ze szczególniejszem zamiłowaniem oddał się muzyce dramatycznej. Opera Jessonda (r. 1823) rozpowszechniła się po Niemczech; w niej styl jego szlachetny najdobitniej się przedstawia. Następne jego opeiy Der Berggeist (r. 1825}, Piętro von Aba-no (r. 1828), der Alchymist i ostatnia Die Kreuzfahrer (r. 1844), lubo mniej się upowszechniły niż Jessonda, wszędzie jednak z naleźytem uznaniem przy-jętemi zostały; w ostatniej z nich usiłuje Spohr większe niż dotąd nadać znaczenie dramatowi muzycznemu. Nie mniejszym okazał się mistrzem w orato-ryjach, jak: Die ietzten Dinge, Des Heilands letzte Stundtn i w potężnem orator.yum Der Fali Babylons (r. 1840) napisanem na wielką uroczystość muzyczną w Anglii, gdzie dzieła jego nader wysoko są cenione; kierował sam jego wykonaniem, równie jak i wielu festynami muzycznemi w Niemczech. Zmarł d. 22 Października r. 1859 w Kassel. Jako kompozytor odznaczał się wzniosłością myśli i szlachetnością stylu; dzieła jego powleka jakaś tęsknota a nawet jednostajna ezasami elegiczność; wypracowane są kunsztownie, zbyt nieraz ściśliwie i misternie, ale zawsze jasno, głęboko i sytuacyi odpowiednie. W kompozycyjach wokalnych mniej był szczęśliwym i dla tego opery jego raczej do wyrazistych i uczuciowych, niź do śpiewnych zaliczane bywają; chóry zato do najdzielniejszych należą, szczególniej w oratoryach. Umarł 1859 r.

Spójnik (conjunctio), jestto część mowy służąca do oznaczenia stosunków zawodzących między jednem zdaniem a drugiem. Myśl jedna łączy się z drugą w rozmaity sposób, ztąd i spójniki bywają rozmaite; i tak, są spójniki złączenia i rozłączenia, jako to: i, a, też, tudzież, także, oraz, przytem, nadto, nietylko, ale, lecz, albo, lub, czyli, czyto, bądźto, ni, ani, jużto... już i t. d.;— spójniki porównania i sprzeczności: tak... jak, tern.... im, niż, niźli, o ile....

0    tyle, choć, cnociaż, lubo, atoli, jednak, przecie, wszelako, zas, wszakże, raczej; spójniki przyczyny i skutku: bo, bowiem, albowiem, ponieważ, gdy, że, przeto, tedy, zatem, więc, toć, ztąd; spójniki warunku i wyniku: jeśli, jeżeli, gdyby, to, toby, więcby; spójniki wyjaśnienia, określenia i dopełnienia: to jest,

1    tak, otóż, owoż, wszakże, jakoż, kiedy, gdy, jak, wtedy, że, iż, iżby, aby,

niech, niechaj, i t. p.    F. H. L.

Spójność albo Kohezyja (cohaesio). Fizycy pod tym wyrazem rozumieją siłę, która łączy z sobą cząsteczki materyi składającej ciała i której natężenie zmienia się stosownie do stanu fizycznego, w jakim też ciała nam się przedstawiają; siła ta przedstawia największe natężenie w ciałach stałych, słabszą jest w cieczach a zdaje się wcale nie istnieć w ciałach gazowych czyli lotnych; lepiej jest przyjąć obecność tej siły we wszystkich ciałach, a zarazem przypuścić spółczesne istnienie innej siły, działającej wprost przeciwnie tamtej; siłą tą zwaną siłą odpychania, jest ciepło, pod którego działaniem widzimy, że ciała się topią czyli przechodzą do stanu ciekłego i ulatniają, to jest zamieniają na parę, jak to widzimy na wodzie, którą dowolnie, poddając działaniu zimna lub ciepła, możemy otrzymać w stanie stałym, ciekłym lub lotnym (para).

SpOlfitO, stolica delegacyi tego samego nazwiska, (53% mil kw., mieszkańców 125,000) w Państwie Kościelnem, nad rzeką Mareggia, na wzgórku. Stare i brudne miasto, z ulicami po części stromemi, leży w przyjemnej okolicy i przedstawia widok bardzo malowniczy. Jest siedliskiem delegata i biskupa