page0931

Śródziemne morze — Srodzki powiat    923

w Egipcie, powierzchnia morza Śródziemnego pod Alexandryją, niższą jest w czasie odpływu o SS4 stóp, w czasie zaś przypływu o 30 stóp od powierzchni morza Czerwonego pod Suez. Nowsze wszakże prace niwellacyjne przekonały, że różnica poziomu obu tych mórz jest prawie żadna. Silne porównanie wód, obok stosunkowo małego napływu wody słodkiej, a dość znacznego przy-boru wody słonej z Atlantyku, stawia to morze w odmiennych od innych mórz warunkach i daje mu wyższy stosunek soli niż wodom Atlantyku. Temu również parowaniu przypisać należy, że temperatura na powierzchni morza Śródziemnego jest o 1^/g ⁰ R. wyższa, od temperatury Oceanu. Zjawisko to tłoma-czy się prądem wody ogrzanej, zmierzającym ciągle w niższych warstwach morza ku oceanowi, co wstrzymując wody zimne od bieguna północnego dążące, równoważy tern samem prąd wierzchni z Atlantyku do morza Śródziemnego przez cieśnię Gibraltarską napływający. Z liczby 643 gatunków ryb, morza europejskie zamieszkujących, samo morze Śródziemne liczy ich 444, czein przewyższa wody oblewające brzegi Wielkiej Brytanii i kraje skandynawskie, lubo one w smaku o wiele rybom tych mórz ustępują. Właściwe morza Śródziemnego rodzaje ryb, są: rekiny, szpadniki, makrele, a mianowicie tuńczyki, których znaczny połów odbywa się na pobrzeżach południowej Fran-cyi, Sardynii, wyspy Elby, w^r odnodze Messeńskiej i na morzu Adryjatyckiem. Morze to obfituje również w różne gatunki skał i w korale; te ostatnie połowia-ją się w okolicach wysp Balearskich na brzegach Prowancyi, w południowej Sycylii i na pobrzeżach Afryki od Bona i Barka, gdzie poławiacze całe lasy koralowe napotykają. Kotlina morza Śródziemnego szarpana jest podziemnym wulkanicznym ogniem przez Wezuwiusz, Etnę i Stromboli (ob. Ltywyjs/eie wyspy) wybuchającym. Na jego powierzchni znajdują się wyspy rozmaitej wielkości, począwszy od Sycylii 500 mil kw. rozległej, aż do nagich skał, z których jedne dymią dotąd wulkanicznym ogniem, inne zaś dziś przygasłe należą do drugiej geologicznej formacyi. Brzegi tego morza doznają niekiedy gwałtownych wulkanicznych wstrząśnień, a wiele z mch przedstawiają wielkie nieforemuośei. W dawnych historycznych czasach niejednokrotnie brzegi morza Śródziemnego zapadały lub znów powstawały, czein przekonywają zwaliska świątyni Serapisa pod Puzzoli, jak równie pobrzeża Dalmacyi, Sycylii i Sardynii. Długa przestrzeń północnych tego morza brzegów i liczne ich porty, przystanie i wyspy, większe mieszkańcom Europy niż Afryki zapewniają korzyści i ruch handlów y. Starożytne kraje, kotlinę tego morza otaczające, jak Egipt, Fenicyja, Kartagina, Judea Azyja Mniejsza, a mianowicie dwa klassy-czne państwa, Rzym i Grecyja, były widownią najznakomitszych dziejowych wypadków'. Na wschodnich tego morza wodach rozwijało się bujne życie Greków; na zachodnich zaś, potężny Rzym podbiwszy pod sweje berło wszystkie okoliczne kraje, uczynił je środkowem morzem w obszarze swoich posiadłości. Morze Śródziemne w starożytności było prawie jedynem ogniskiem handlu morskiego, handlu całego ówczesnego świata i pozostało niein aż do czasów średniowiecznych; odkrycie dopiero Ameryki i drogi morskiej do Indyj Wschodnich, rozszerzywszy zakres jego działalności, zmieniło go w rzeczywisty handel świata całego. Odtąd ludy i państwa, z wyjątkiem Francyi, morze Śródziemne otaczające, dawną swą potęgę i bogactwa utraciły; z drugiej zaś strony ludy azyjatyckie i afrykańskie, w zupełną niemoc i ciemnotę popadły.

Srodzki powini, W wielkiem księztwie i okręgu regencyjnym Poznańskim położony, graniczy: na północ z powiatem Gnieźnieńskim, na wschód z tymże powiatem i Wrzesińskim, na południe z Pleszewskim i Szremskim, na zachód