page0949

941

Stadnicki — Stael-Holstein

który poprzedził wielce gruntowną pracę jego pod napisem: Pogląd krytyczny rozporządzeń tak zwanego Statutu Wiślickiego, podług przedmiotów z uwzględnieniem poprawnej wersyi A Z. Helcia; drukowany w Bibliiotece Warszawskiej i także osobno wydany 1859 r. W ostatnich czasach wypracował Alexander Stadnicki pod tytułem: Materyjaly do historyi społecznej Rusi w wieku XIV, wielce szacowną rozprawę popartą mnóstwem dokumentów zebranych z wielkim mozołem i kosztem po archiwach krajowych. Praca ta wraz z drugą: Dodatki do herbarza Niecieckiego co do ziemian osiadłych na Rusi Czerwonej w XIV wieku, pozostały dotąd w rękopiśmie, równie jak Maferyjały do dypłomataryusza Rusi Czerwonej, które wszakże wymagają dopełn.enis i uporządkowania. Nad temi ostatniemi pracami zajmując się, umarł nagle i z piórem w ręku d. 19 Grudnia 1861 r. we Lwowie. Jak wielce myśli jego były zajęte otworzeniem dla świata skarbów historycznych, ukrywających się po archiwach, tego najlepszym dowodem jest testament spisany w r. 1855, którym przeznaczył pod pewnemi warunkami cały swój majątek, wynoszący do 160,000 złp. na wydawanie dokumentów ważnych z archiwów grodzkich ziemi ruskiej, złożonych w archiwum rządowem we Lwowie. — Stadnicki (Kazimierz), współczesny młodszy brat poprzedzającego, doktor obojga prawa, nauki kończył także w Wiedniu, i wcześnie oddawszy się z zapałem badaniom historycznym, wydał dotąd z druku nader szacowne historyczne dzieła, jakiemi są: 1) Piasty, rys historyczny (Paryż, 1849, w 8-ce).    2) Synowie Giedymina

(Lwów, 1849—1853, 2 tomy). W dziele tern autor skreśla całe dzieje tej rodziny z rozmaitych ciągle zbijających się wzajemnie badań kronik litewskich i ruskich, z faktów zanotowanych przez historyków i z dat dyplomatycznych, zebrane. Badania te jeszcze jakkolwiek nie ukończone, lecz tak jak dotąd ogłoszone są pracą znakomitą, krytyczną, pełną nauki i sumienne wystudjowa-nie przeszłości. 3) Rodowody domu Stadnickich od 1386 do 1861 (tamże, 1857—1861, folio). 4) Kommentarz do wstępu o rodzinie Stadnickich (tamże, 1861).    F. M. S.

Stadnik, pokładacz stada, jak ogier, byk, kiernoz. Stadnikiem albo stadnym, w dawnej Polsce zwano, dozorcę stada, zarówno jak pastucha tegoż stada.

Stadnina, stado wyłącznie koni, złożone z klaczy, źrebiąt i ogierów.

Stadtel-Enzersdorf (Encisdorf), stare warowne miasto okręgowe w Dolnych Rakuzach (Austryi właściwej), położone nad Dunajem naprzeciwko wyspy Lobawy; liczy przeszło 1,100 miesz. i posiada trzy wielkie targi zbożowe. W pobliżu tego miasteczka od strony ku Wagramowi d. 5 i 6 Czerwca 1808 r., Napoleon I odniósł świetne zwycięztwo nad wojskami austryjackiemi; dnia zaś 11 Października 1848 r. połączył się tu Ban Jelaczycz z feldmarszałkiem ks. Auersbergiem przeciwko powstańcom wiedeńskim. Okręg Stadtel-Enzersdorfski liczy dwa miasta i 35 wsi, a mieszkańców 13,400.    Ad. N.

Stael-Holstein (Anna Ludwika Germaine, z baronów Neeker), sławna autorka nowszych czasów, urodziła się dnia 22 Kwietnia 1766 r. w Paryżu, gdzie jej ojciec Jakób Neeker (ob.), późniejszy minister Ludwika XVI, był naówczas komissantem u bankiera Thelussion. Wychowanie macierzyńskie odebrała w surowych zasadach genewskiego kalwinizmu, ojciec zaś pieścił swoję jedynaczkę. Dom Necker’a był ogniskiem ówczesnych znakomitości naukowych, pod których wpływem wcześnie rozwijało się duchowe ukształcenie córki. Aby nie opuszczać Paryża, zaślubiła w 1786 r. szwedzkiego posła barona Stael-Holstein, labo serce wybrało innego szlachetnego młodzieńca, Mateusza de Mont-morency Jako żarliwa zwolenniczka Jana Jakóba Rousseau, któremu nawet