1999020568

16 STANISŁAW KONCZAK (16)

pływać na powierzchnię morza, unosząc przy tym nieraz ciężkie przedmioty wmarznięte w nie (kamienie, kotwice itp.). Tworzenie się lodu dennego obserwowano często w Kalmarsundzie, w archipelagu Alandów oraz w Kattegacie (opisane szczegółowo przez Petterssen a).

Prócz tego spotykamy na Bałtyku lód w postaci kry różnych rozmiarów, pochodzącej bądź z rozbitej przez falowanie pokrywy lodowej bądź naniesionej przez rzeki. Ten rodzaj lodu spotykany jest głównie na wodach południowych i wschodnich. Silne i długo w jednym kierunku wiejące wiatry mogą zbić pola kry przy brzegu morza lub przy brzegu stałej pokrywy lodowej w grube zwały lodowe, tzw. pack iceu, których grubość dochodzić może do kilku metrów. Zjawisko to obserwujemy głównie u wschodnich brzegów Bałtyku (przy wiatrach zachodnich). W sprzyjających warunkach atmosferycznych może silny mróz ściąć takie dryfujące zwaliska kry w jedną wielką pokrywę lodową; dzieje się to jednak tylko w surowe zimy, a wtedy spotykamy zjawisko to nawet na morzu Gotlandzkim.

Według Czekańskiej (10) możemy zestawić spotykane na Bałtyku rodzaje lodu:

I. Lód sformowany pierwotnie:

a)    drobny lód pływający — śryż, lód talerzykowy,

b)    stała pokrywa lodowa różnej grubości.

II. Lód sformowany wtórnie:

a) lód luźny — kra, „pack ice’’,

1>) zmarznięte pole kry.

III. Lód. denny.

Przebieg zlodzenia na morzu Bałtyckim jest wybitnie różny w zależności od charakteru zimy, na ogół ma jednak kolejność następującą:

Zwykle w połowie października zamarza przybrzeżny pas w najdalszym zakątku wiku Botnickiego, a na początku listopada w zatoce Fińskiej. Pas lodu, najpierw w postaci cienkiej skorupy u płytkich brzegów, zwłaszcza między szkierami, a w postaci śryżu dalej od brzegu, narasta stopniowo w morze, oraz wzdłuż brzegów ku południowemu wschodowi. Na początku grudnia przeciętnej zimy cała zatoka Bot-nicka z archipelagiem Alandzkim oraz zatoka Fińska są obrzeżone lodem, który u brzegów wschodnich sięga dalej w morze niż u zachodnich, gdyż przeważające wiatry zachodnie spędzają lód pływający ku brzegom Finlandii.

Morze Alandów zamarza całkowicie w połowie grudnia, zaś mniej więcej w połowie stycznia tworzy się co roku trwały pomost lodowy przez archipelag Alandów ze Szwecji do Finlandii. Podczas ostrej zimy