1999020682

44 STANISŁAW KOŃCZAK (44)

jat \ t h pizejsciowe tajanie lodu i śniegu przy niewielkim parowaniu na jeziorach i rzekach, co oddziaływa później na Bałtyk. Występowanie tych wtórnych maximów zimowych potwierdził również B 1 o m-<1 u i s t na wybrzeżach Finlandii i archipelagu Alandzkiego.

Amplituda wahań i ocznych wodostanu w Bałtyku jest niewielka i wynosi średnio 23—27 cm. Wahania jednak bezwzględne mogą być znacznie większe; w Kronsztacie zdarza się wodostan 2,1 m powyżej i 1,0 m poniżej średniego, co daje amplitudę 3,7 metra; w Windawie może być 0,9 i 1,5 m czyli amplituda 2,4 m. U wybrzeży polskich wahania są mniejsze, ale obserwowano już przybór wody o 2 metry.

Opiócz wahań rocznych wodostanów, przebiegających na ogół regularnie, zająć się trzeba z kolei bardziej nieregularnym przebiegiem wahań wodostanu średniego z roku na rok.

Jak i w przebiegu rocznym, zauważamy tutaj równoległość do wahań na morzu Północnym, przy czym współczynnik korrelacji wynosi 0,95. Przyczyny należy również szukać w impulsach, idących z Atlantyku. Są jednak w pewnych okresach odchylenia, dające się wytłumaczyć zakłóceniami w przebiegu czynników atmosferycznych, np. zmianą położenia frontu polarnego i w związku z tym suchym i pogodnym latem lub chłodnym i pochmurnym (to samo w zimie w odniesieniu do antycyklonu rosyjskiego), innym rozkładem opadów itp.

Na poniższym rysunku podano przebieg średnich rocznych wodostanu za okres 1881—1900 na wybrzeżu południowym, wybrzeżu szwedzkim Bałtyku oraz dla porównania w porcie w Kilonii według Krummel a, uzupełniony danymi F. B e r g s t e n’a z okresu 1898—1927 r.

Charakterystyczne jest zmniejszanie się wodostanu od 1893 do 1897, oraz wybitnie wysoki wodostan w roku 1899, tym bardziej że występuje to tylko u wybrzeży szwedzkich.

Z wahań o dłuższych okresach dadzą się stwierdzić, choć jeszcze materiał obserwacyjny jest za skąpy, okresy odpowiadające Briickne-rowskim, których amplituda wynosi u wybrzeży szwedzkich 10 cm. a u południowych 7 cm.

Istnieją jednak inne pulsacje, dotąd niewytłumaczone. Być może że ponadto niektóre wahania mają związek z okresami Pearsona, któiy twierdzi, że każda półkula ma naprzemian niski i wysoki wodostan w morzach i oceanach, przy czym amplituda ma wynosić na oceanie 4—6 metrów, a okres wahań około 600 lat. Stwierdzono jakoby następujący przebieg okresów P e a r s o n’a:

wysoki wodostan:    250 r. przed Chr. 350 po Chr. 875    1475    2100

niski wodostan:    80 po Chr.    600    1150    1800