1999020176

4 STANISŁAW KONCZaK (4;

W tym okresie czasu zaczęto wykonywać pierwsze planowe pomiary i obserwacje takich elementów hydrologicznych jak temperatura, zasolenie, zawartość gazów itp. W latach 1871—1872 i 1881—1882 niemiecki statek hydrograficzny „Pommerania” wykonywa cały szereg takich pomiarów. Rok 1877 przynosi pierwsze pomiary szwedzkie na pełnym morzu pod kierownictwem L. E k m a n a, które objęły wybrzeża szwedzkie od Skagerraku do Botniku i były wykonywane tak w zimie jak i w lecie. Wyniki te zostały opublikowane w r. 1893 przez P e 11 e r s s e n’a. Rosyjski statek badawczy „Witiaź” wykonał serię pomiarów hydrologicznych w zatoce Fińskiej w 1889 r.

Na większą skalę rozpoczynają badania Finnowie, którzy już od 1900 roku przeprowadzają systematyczne pomiary hydrologiczne cztery razy do roku na wodach fińskich. Owocem tych prac jest dział hydrologiczny w „Atlas of Finland 1910 r. (/).

Już wtedy zaczęto rozumieć, że w celu lepszego poznania stosunków hydrologicznych morza Bałtyckiego i w ogóle mórz północnych, konieczna będzie współpraca zainteresowanych państw, sąsiadujących z Bałtykiem celem ujednostajnienia metod, pór obserwacyj i przyrządów’. Ojcem duchowym tego porozumienia był znakomity hydrograf szwedzki O. P e 11 e r s s e n, który autorytetem swoim doprowadził do utworzenia w 1902 roku „Międzynarodowej Komisji Badania Mórz Północnych’’, egzekutywą której był „Conseil Permanent International pour l’Exploration de la Mer” z siedzibą w Kopenhadze. W Oslo powstaje również „Centralne Laboratorium Międzynarodowych Badań Morza’’ pod kierownictwem F. Nansena. Rozpoczął się teraz okres wzmożonych badań według systematycznego planu: od roku 1902 przez pięć lat, cztery razy do roku, w lutym, maju, sierpniu i listopadzie, każde z państw uczestniczących miało wykonywać badania hydrologiczne na wyznaczonym odcinku Bałtyku; Dania w Kattegacie i Morzu Bełtów, Niemcy w południowej i zachodniej części Bałtyku do linii Bornholin—Kłajpeda, Szwecja w Bałtyku zachodnim do Gotlan-du i w Skagerraku, Rosja i Finlandia we wschodniej części Bałtyku, mianowicie pierwsza na wodach fińskich i w zatoce fińskiej do wyspy Dago, zaś druga w basenie Gotlandzkim od Olandu do brzegów wschodnich oraz w zatoce Ryskiej.

Do prac tych przystąpiono z dużym nakładem kosztów; poszczególne państwa wyposażyły nawet specjalne statki — np. niemiecki statek Poseidon, — ale korzyści odniesione z należycie zrozumianej współpracy były nierównie większe. Udało się wkrótce ogarnąć rozkład w czasie i przestrzeni najważniejszych czynników hydrologicznych i co ważniejsza, osiągnięto pogląd na warunki życia fauny bałtyckiej. Na