page0952

$44    Stafford — St&gemann

f jak Ashleyhillj; wśród jałowych tych okolic, kilka ukazuje się pięknych dolin. Część środkowa stanowi żyzną równinę przeplataną, pagórkami; część południowa obfituje w rudę żelazną i węgiel kamienny, główną hrabstwa stanowiące produkcyję. Pokłady rudy żelaznej ciągną się jużto ponad, już po pod pokładami węgla w okolicach Wednesbury, Tipton, Bilston, Sedgeley, Newcastle. Największa kopalnia miedzi jest w górze Ecton pod Warslow’em. Niewyczerpane łomy kamienia wapiennego zawierają pagórki Moorlands, brzegi rzeki Dove, wzgórza Sedgeley i Dudle-castle, a nadto marmur kolorowy, alabaster i kamień młyński. Glina garncarska w wielk.ej przestrzeni przerabianą bywa przez 100,000 mieszkańców w Potteries, na słynne naczynia Wedg-wood’sl ie, a długi pas ziemi ciągnący się od Wolverhampton aż do Birmingham podobny jest do kraju Cyklopów, gdzie dz>eń i noc ulatują płomienie i dymy wielkich pieców i fabryk. Żelazo przerabiane bywa na towary, zamki, gwoździe, stal, narzędzia rzemieślnicze i t. p. Znakomitym także jest przemysł wyrobow miedzianych, skórzanych, wełnianych, lnianych, żaglowych i t. p., a transport utaiwiają rzeki Trent i Dove, kanały Grand-Trunk, Slafford-Worcester i Birmingham’ski, kolej żelazna Grand-Junction, idące przez garn-earnie (Potteries) i kilka innych dróg żelaznych i żwirowych. Rozwój wielki fabryczny tamuje nieco rozwój rolnictwa. Stolica Stafford nad rzeką Sow, wpadającą do Trentu i nad kanałem Grand-Trunk, żelaźnicami połączona z wielu miastami, jest starem i dobrze zabudowanem miastem, ma 2 kościoły, z których P. Maryi ma piękne grobowce i misterną chrzcielnicę, pałac assy-zów, szpital, dom obłąkanych, teatr i 12,000 mieszkańców; fabryki sukna, wyroby garncarskie, garbarskie i szewckie i ożywione targi. Najludniejszem i najpracowitszem z miast jest Wolverhampton (ob.); dalej: Walsall mające 27,000 ludności i fabryki stali; Sedgeley z 20,000 mieszkańców, fabryki żelazne i blizkie kopalnie węgla; Bilston z 21,000 mieszkańców, fabryki żelazne i blizkie kopalnie węgla; Bilston z 21,000 mieszkańców, fabryki żelaza, blachy, emalii, kopalnie węgla i łomy marmuru; Westbromwich z 19,000 mieszk., fabryki gwoździ; Wednesbury 13,000 ludności, gotycki kościół, fabryki i wyroby siodlarskie, stolarskie i ciesielskie; Newcastle under Lyne, stolica garncarzy, z 12,000 mieszk.; Leelf z 10,000 mieszk., fabryki jedw^rabiu, guzików, miedzi, kopalnie węgla; Tamworih 9,000 mieszk., fabryka skór, kartonu, browary; Burton upon Trent z mostem o 36 łukach, ratuszem i zwaliskami opactwa z r. 1004, ma 8,000 ludności, kilka fabryk, wiele rękodzielni i browar piwa angielskiego (\ale)\ Lichfield nad rzeką Trent, siedziba biskupa, ma 7,500 mieszkańców, przemysł lniany, katedrę z grobowcami Samuela Johnson’a i Garricka.

Stafier, Sztafier, Stafir, z włoskiego: Stafiere, lokaj. Wyraz ten używany za Jagiellonów, powtarzają jeszcze pisarze czasów Stanisława Augusta. Ztąd sztafirowac się, muskać, gładzić, ażeby się lepiej przedstawić. U krawców sztafirować lub obsztafirować, jestto sposób przyszywania podszewki brzegiem do sukna lub raateryi.

Stagemann (Fryderyk August), pruski mąż stanu i poeta, ur: r. 1763 w Vierraden w Ukermarchii, gdzie ojciec jego był pastorem. Za młodu zostawszy sierotą, kończył nauki gimnazyjalne w Berlinie, a prawne w Halli, po-ezem r. 1785 wstąpił do służby publicznej. W r. 1806 był już naczelnym radzcą skarbowym, potem zostawał przy kanclerzu księciu Hardenberg, któremu towarzyszył na kongres Wiedeński. Umarł r. 1840. Jako autor pism politycznych, bardziej zaś jeszcze jako poeta patryjotyczny, odznaczał się Sta-