page0976

968

Sarkander — Sarkel

wie anielski, co świadczą plebanije jego cztery które trzymał, w których ka— cerstwa niszcząc, popadł w wielką nienawiść u przeciwników wiary świętej. W roku 1620 Władysław Wełen z Ludeburgu (Brzecławia), kapitan morawski, natenczas od Rokiczanów zawołany, wszystkich księży katolickich przez, mandat zwoływał do Ołomuńca. Szedł między innymi z parafii swojej Hole-szowskiej, bogobojny nasz kapłan. Na drodze, według rozkazania kapitańskiego, porwany jest od mieszczan Towaczowskich i do Ołomuńca do więzienia oddany, zwłaszcza że był rodem Szlązak, a zatem Polakom przytomny. Niedługo był bez okrutnych mąk. Zarzucano mu, po co jeździł do Częstochowy, a dalej, czemu do katolickiej wiary namawiał. Badano go w katowni i w męczennicy samej podziemnej, do której złoczyńcę tylko przedtem na gardło osądzone spuszczano, przeznaczono turtury, gdy żądano wyjawienia spowiedzi przez Ladysława Popela z Lobczkowic (hetmana ziem morawskich i pana na Holeszowie, od rebellizantów z kapitaństwa złożonego) uczynionej, przezi dwie godziny palono go świecami małemi, potem wielkiemi, dalej siarką gorejącą i inne męki zadawano i wśród niech też po dozwoleniu przyjęcia ostatnich Sakramentów, ducha oddał dnia 17 Marca 1620 r., a pochowany przez pobożnych d.21 Marca w kościele Boga Rodzicy P., w kaplicy ś. Wawrzyńca, przed ołtarzem ś. Barbary w tymże roku, właśnie gdy cesarz z wojski swemi nastąpiwszy, Frydrycha poraził i Pragę odzyskał z rąk kacerskich.” Dodaje Bir— kowski, iż wśród mąk brewijarz odczytywał, a nie mogąc rękami przewracać kart, wargami to czynił. Beatyfikacyja odbyła się roku 1860, dnia 6 Maja w Rzymie.    C. B.

Sarkawice, (Sartowice, Zartovicia, po niemiecku: Sartawitz, Sarthaus), wieś parafijalna w dawnem województwie pomorskiem, powiecie Świeckim, o mile na południe od Świecia, nad Wisłą. Świętopełk książę pomorski miał tu warowny zamek, w którym skarby swoje przechowywał. W r. 1213 Te— odoryk Bernheim, marszałek krzyżacki, zimową porą zamek zdobył i zabrał te skarby, a wraz z niemi i relikwije świętej Barbary, której był tu kościół. Nasi flisowie płynący do Gdańska zatrzymywali się tu, aby się ofiarować świętej Barbarze, jako patronce żeglarzy od nagłej śmierci. W dawnych podaniach flisów krakowskich jeszcze pamięć tej przystani dochowała srę dotychczas.    K. Wł. W.

Sarkazm (z greckiego, sarhasmoś), gorzkie szyderstwo, niekiedy też rodzaj ironii, uważany przez starożytnych za postać retoryczną, w której celowali Demostenes i Cycero.    F. H. L.

Sarkel (Szerhil, gliniane albo żółte miasto), niegdyś stolica chanów cho-zarskich, zbudowana około 831 roku, nad brzegami Donu, przez greckich architektów. W r. 965, wielki książę kijowski Światosław, prowadząc wojnę z Chozarami, zdobył to miasto i nazwał je Białą Wieżą. Na początku XII w. część Chozarów w Białej Wieży, po wygnaniu z nad Donu, pozostałych, unikając przed srogością Połowców, opuściła miasto i przeniosła się nad brzegi górnego Osietra, gdzie założyła nową Białą Wieżę, zwaliska której do dziś dnia istnieją o 5⁵/₇ mil od miasta Baturyna. Położenie zaś Sarkelu dokładnie nie jest wiadome. Metropolita Pimen w swoich Pamiętnikach (z roku 1389) wspomina o istniejących za jego czasów zwaliskach starożytnego miasta Sarkalii, o ²/₇ mili od ujścia rzeki Medwiedicy; lecz podług badań Broniewskiego, prędzejby się zgodzić można, iż Sarkel znajdował się na południowym brzegu Donu, wprost Cymlańskiej stannicy, gdzie dotąd widać szczątki murów.    J. Sa...