scandjvutmp13601

270

Powiedziano, ze bez niewolników nie byłoby odpoczynku, aniby można było myśleć o bohaterskich, chwalebnych czynach . bez nie-wolników niepodobna byłoby użyć wielkiej swobody fizycznćj i rozwinąć władz umysłowych, gdyż wypadłoby zawsze myśleć i praco-Avać na zaspokojenie potrzeb życia: swoboda duszy i ciała konie-czuie potrzebna jest do ukształcenią filozofów, bohaterów, sławnych obywateli, podobnie jak w Sparcie, Atenach, w Rzymie, i t. d.

Może być, że taki porządek rzeczy zda się nierównie sprawiedliwym; ale czy sprawiedliwsza jest, aby lew dławił niewinną gazellę, i żeby człowiek zabijał pracowitego wołu, który tyle poniósł trudów około uprawy pół naszych? Azali przecież natura nie zatwierdziła, iż tak powiem, tych okrucieósw?

Widzi tu każdy, że nie osłabiamy zarzutów uczynić się mogących przeciwko nidpodleglości człowieka.

Odpowiedzieć musiemy, że lubo natura musiała ustanowić liierar-chiją zwierząt, atoli człowiek czyli wyższego rzędu stworzenie, będąc pierwszym, siebie i innych panem, jest rzeczywiście niezawisłym i panem swój woli. Od samego tylko bóstwa zależeć może; ani wątpić, że on ma zupełną władzę nad zwierzętami: ale przez to samo, że nie mamy nic nad siebie prócz Boga, człowiek nie powinien rodzić się zupełnie podległym czyli takim jak bydlę niewolnikiem. Nie może się on rod/.ić wcale niższym od wszystkich innych sobie podobnych. Nadaremno chciałby kto przytaczać różnice co do wielkości mózgu i umysłowych zdolności: alboż to różnice te są tak powszechne, iżby zawsze obwiniać było można ludy uciśnione, że mniejszy mają mózg niż ich panowie ? Rzymianie ujarzmiając Greków, oddawali należną cześć ich genijnszowi; Tatarowie przyznali wyższe od siebie oświecenie Chińczykom, i zwycięzcy poddali się prawom zwyciężonych. Azalito nie Indyje, tak często podbijane, były kolebką większej części ludzkich wiadomości, a nie ludu lodowatych klimatów, których tyle wysławiają umysłowe zdolności?

nych do robót po fabrykach, nie mogli wyjść na swoje, wyzwolili ich i dobrze na tem wyszli.

Zaniechano w Karolinie oprawiać niewolnikami indygo i bawełnę, gdy przyszło wytrzymywać współubieganie na targach europejskich z temiz towarami z Indyj iprowa-dzanemi. Wiadomo jak się pomnaża ludność Szwajcaryi, Zjednoczouych Stanów, Anglii, i t. p.