scandjvutmp14d01

324

Przez sześć pićrwszych wieków nie mieszał się kościół do spraw małżeńswa, które podówczas uważane jako czysto cywilny kontrakt, wytaczało swe spory przed trybunały cywilne. Lecz w średnich wiekach, duchowieństwo prawie wyłącznie posiadając światło a nawet częstokroć zajmując się sztuką lekarską, samo tylko było zdolne sądzić sprawy małżeńskie, sprawy tak delikatne i tyle moralność obchodzące.

Pewno także dla oszczędzenia wstydliwości niewieścićj, przykry obowiązek roztrząsania tego rodzaju spraw polecouo biskupom i innym duchownym osobom. Wiele jest w tej mierze przykładów, a pomiędzy iunemi owo sławne rozwiązanie małżeństwa 1608 r. między Alfonsem VI, królem portugalskim, a królową jego małżonką, pomimo że ten monarcha okazywał lubieżną swawolę, która cnotę mo -narchini na niebezpieczne narażała pokusy (1).

W rzeczy samej komuż to przypisują zaprowadzenie owego śledztwa dla naocznego przekonania się o zdolnościach małżonków, jeżeli nie władzy kościelnej, która uważała ten środek za skuteczny i potrzebny do rozwiązania sporu? Trudno sobie wystawić aby tak poważni i światli ludzie doradzać mogli tak poniżający i niepewny sposób.

Rzecz pewna, mówi prezydent Bouhier i inni autorowie, że da-wnićj sami tylko duchowni, z wyłączeniem sędziów cywilnych, mogli rozpoznawać przyczyny nieudolności; duchownemu nawet nie wolno było wyręczyć się osobą cywilną (2J. Tu się rozpoznawało czy spełnieniu obowiązków małżeńskich przeszkadzały jakie czary, i jeżeli się pokazało że ktoś oczarował, wtedy ów czarownik wskazany bywał na siedmioletnią wstrzemięźliwość od sprawy cielesnój.

Po sądowem przesłuchaniu obydwóch stron z osobna, przystępowano do obejrzenia obydwóch razem, według przepisów prawa (3), „uczynić należy rewizyją razem każdej kobiety, która chce rozłączyć się z mężem, z przyczyny że on nie może mieć z nią sprawy

swego wojska najpiękniejszą młodzie/., aby jak mówi Plutarcii, pocieszała je i zaludniała rzeczpospolitą.

(i) Bayle, Diction., art. Portugal, rem. I.

(2J Principes tur la nullite dii maringe par caute dinipuissance, p. 112.

(3) Canon, quod ti poenitent, V. causa 27 <ju. I. et cap. 11. Extra de conversione eon-•ugatorum.