Sponsorzy2U901

519

rannością. Wspomnimy o ważniejszych obszerniej. Niezawodnie pierwsze i główne miejsce między ustawami krnjowemi zajmuje statut wiślicki Ka-zimićrza Wgo z r. 1347,. owo źródło prawa publicznego i prywatnego polskiego. Odkąd w nowszych czasach krytycznie zaczęto roztrząsać źródła prawodawstwa krajowego, odkąd zaczęto poszukiwać, zamiast wydań późniejszych, starodawne onego rękopisma, przekonano się zaraz dostatecznie, iż pierwiastkowa postać statutu wiślickiego, była znacznie różną od tej, którą przedstawiają wydania drukiem ogłoszone. Zwracali na to uwagę Czacki, Jan Potocki, i nasz Bandtkie. Później krytyczne ocenienie statutu wiślickiego jeszcze więcej zyskało. Wydany został w r. 1821 dawny rękopism hrabiego Sierakowskiego. Z niego pokazało się, iż w skład statutu wiślickiego weszły ustawy dawniejsze wielkopolskie, ułożone w Piotrkowie, tegoż samego co i statut wiślicki roku. Urosło ztąd słuszne domniemanie, iż przed statutem ogólnym wiślickim, musiała mieć Wielko-polska i Małopolska osobne ustawy i prawne zwyczaje, które dopiero w jedno ogólniejsze zrosły ciało w statucie wiślickim. Co początkowo więcej było domniemaniem, to sprawdziło się przez wynalezienie dawnych tłumaczeń polskich ustaw wiślickich. Tłumaczenia te wydane zostały w Wilnie 1824 roku. W nich znajduje się przekład z roku 1449 dopełniony przez Świętosława. W przekładzie tym podzielono ustawy wiślickie na dwie księgi: pićrwsza obejmuje ustawy małopolskie, druga ustawy wielkopolskie. Dla poparcia nastręczających się z tego powodu wniosków, potrzeba tylko jeszcze było wynaleźć rękopism dawny łaciński, obejmujący czyste prawa małopolskie, tak, jak już wcześniej wynaleziony został rękopism ustaw' piotrkowskich wielkopolskich. Znalazł się nareszcie i takowy staraniem Józefa Muczkowskiego. Mając wszystkie te ma-teryaly pod ręką Bandtkie, oraz znaczna liczbę innych dawnych kodeksów przedstawia nam w edycyi swój dokładne ustaw wiślickich wydnnie. Na czele mieści wydanie krytycznie dopełnione statutu Kazimierzowego, podług reda-kcyi przyjętej w pićrwszych tego statutu drukach i wydaniu Łaskiego, z porównaniem dawnych, jakie posiadał rękopismów, w których już zatarty ślad odróżnienia ustaw małopolskich od wielko-polskich. Następnie podaje ustawy małopolskie w pierwotnej postaci tak, jak je przedstawia kodeks wynaleziony przez Józefa Muczkowskiego, dalćj udziela ustawy wielko-polskie w Piotrkowie ułożone, częścią podług rękopismu hrabiego Sierakowskiego, częścią podług tłumaczenia Świętosława dopełnione. Jak ważną przysługę wydanie to krytyczne źródeł ustaw wiślickich, i samychże statutów Knzimićrza, pod historycznym względem przynosi, zdaje się być nawet rzeczą niepotrzebną wspominać. Widoki nasze rozprzestrzeniły się, badania około dziejów prawodawstwa krajowego gruntowniejsze i dokładniejsze stały się. Wszystko to będziemy mieli do podziękowania wytrwałej, uiniejętnćj pracy naszego wydawcy. Możemy nawet twierdzić, że dziś dopiero, posiadając krytyczne wydanie źródeł dawnych praw krajowych, jesteśmy w możności z pożądanym skutkiem oddać się poszukiwaniom historycznym w rozległym prawodawstwa krajowego zakresie. Niemniej dokładne są wydania ustaw wartskieb i nieszawkich.