scandjvutmp2301

28

ze obfitsza od mnićj ożywionej materyi roślinnej; ta znowu obfitsza jest od materyi prawie martwej, nieożywionej. Toż samo stopniowanie, jakie uważamy w królestwach natury, jest także w człowieku; dia tego to pewno wielu filozofów nazwało go małym światem, zdaje się on bowiem niejako wystawiać świat cały (I).

Mając w swym składzie wszystko, powinien być zdolnym do poznania wszystkiego, a mnogość w skład jego wchodzących pierwiastków stanie się przyczyną wielości jego pojęć.

Dla tego tćż miękisz nerwowy, najdoskonalej wyrobiona część organiczna, w większej ilości znajduje się nagromadzona w człowieku, niż w którćmkolwiek zwierzęciu; w ogólności zebrana ona jest w jego mózgu, w owym cudownym organie rozumu i największego przemysłu, jaki tylko pow ierzyć mogła natura pierwszej istocie, aby wszystkiemi innemi rządziła.

lłośliny nie składając się z tylu rozmaitych pierwiastków co zwierzęta, mniej od nich zdolne są do uczuć, mniej także podlegają chorobom; w rzeczy samej ciało zwierzęce tćm samem bardzićj podlega chorobliwym dolegliwościom, zepsuciu się, lub zniszczeniu, że z większćj liczby składa się materyjałów, bardziej powikłane i liczniejsze ma organy. Im więcćj rozmaitych pierwiastków zajmuje węzeł życia, tem trudniej utrzymać się może między niemi trwała równowaga i doskonała harmonija; dla tego to człowiek, bardzićj jeszcze jak zwierzęta zawikłauy, złożony, człowiek, ostatni szczebel organizacji na ziemi, utworzony z tylu jeden z drugim nawzajem ważących się pierwiastków, a które z równą walcząc przeciwko sobie siłą, tym sposobem utrzymują się w związku, przez równą a przeciwną sobie silę, człowiek musi być uajzłomniejszą, najchoro-bliwszą, najśmiertelniejszą i uajbardzićj uległą zepsuciu istotą.

Wszakże ta jest przyczyna jego doskonałości i jego czułości; albowiem jeżeli ciało kopalne nie żyje ani czuje, gdyż z jednego lub dwóch składa się pierwiastków, które tylko układają się w kryształy, ale nie mogą wydać organów; jeżeli roślina okazuje już życie i or-ganizacyją, jako złożona z trzech najmnićj pierwiastków: węglika, wodorodu i kwasorodu, chociaż te jeszcze nie czują; jeżeli zwierzę

(1) Aryitutcles, Dr phytico auditu, c. VIII.