scandjvutmp1901

XV

Surowa historyja wykryje kiedyś błędy niewiadomnści, która wzgardziła jćj przestrogami, bo Tacyty nie lubią głaskać uszu pochlebstwem. „przez historyją jesteśmy spólczesnymi wszystkich ludzi i obywatelami wszystkich krajów.'¹— Lecz prawdziwi uczeni, stronią od nieznającego się na nich świata, a którym oni pogardzać także nawzajem mają częstokroć prawo

Dosyć dla nich gdy panują nad rozumem, najszlachetniejszą i najuporczywszą potęgą ludzką, wznoszą się oni nad innych mocą prawdy i genijuszu. Umysłowe mskosze, któremi się uczeni w swych rozmyślaniach napawają, inny mają powab, inną szczytną naturę, jak uciechy cielesne; nie tak prędko one przesycić i utracić się mogą jak zaszczyty bogactw i urody, przenoszą one człowieka w wieczny i nieskazitelny świat bóstwa, i nawet po śmierci zostawiają po sobie świetny ślad sławy u potomności Jakże człowiek, co zdołał przyczynić się do eywilizacyi innych ludzi, wyższy jest od wielu, których los, przypadek lub urodzenie wyniosły do znaczenia, w któ-rem zamiast szacunku, nienawiść i pogardę na siebie ściągnęli’ fcatwićj jest stać się bogatym niż uczonym i zdatnym. Niech gmin i niewiadomość gardzi nauką i czołga się pod wozem fortuny, bo to jest ich ud/ialem i miarą ich godności na ziemi; niech trawią swe poniżenie które sobie obrali: wieki'wykrywają prawdziwą wartość. a niweczą doczesną próżność, według przysłowia La Fon-taina: „Mech głupcy gadają co chcą, nauka ma swą wartość,¹'

Rzeczą jedynie nauki będzie jeszcze rozwiązać najważuiejsze dla szczęścia rodu ludzkiego zadanie: jaką sztuką możnaby przedłużyć życie, daleko za kres zwyczajny, i jakie by mogły być na to pewniejsze od zwyczajnych hygienicznych środki? Jakim by sposobem można było zniweczyć stosunek cierpień fizycznych i dolegliwości moralnych, lub zwiększyć ogół roskoszy i czystych uciech, w biegu uaszego życia? Azali już prawie nie przytłumiono klęsk ospy za pomocą pewnego rodzaju wzajemnego zabezpieczenia przez wakcynę? i czyby nie można spodziewać się podobnej ochrony przeciwko innym rodzajom zarazy?

Jeżeli można udoskonalić niektóre domowe zwierzęta i przemienić je na rasy silniejsze, większe, żywsze i pojętniejsze, jak np. psy; jeżeli podobnie można inne zepsuć, zmniejszyć; czyby nie