scandjvutmp1a901

385

sa dla nagrodzenia straty ciała, którą ponosi w każdej chwili w zimnym klimacie.

A więc bardzo zimne kraje powinny być zamieszkałe przez ludy łowieckie lub rybołówne, gdyż w nich człowiek żywić się musi mięsem ; zaś w umiarkowanych krajach mieszkać powinni ludzie rolnictwem się trudniący, dla przeciwnej przyczyny. Suche, płonne okolice, niezdatne pod żadną uprawę, zwiedzać będą ludy koczownicze i pasterze, utrzymujący się, wiecie mlekiem, a w zimie, mięsem swych trzód; zbyt gorące klimaty będą siedliskiem ludów dzikich, przestających na samych owocach, które tam daje im natura.

Prawie całkiem braknie roślinnych pokarmów w bliskości biegunów: ktoby je tam mieć chciał, musiałby zajadać mech islandzki z reniferami, ogryzać korę z jodły i brzozy, jak to czynią w zimnie Lapończycy, albo też kopać główkowe korzonki niektórych gatunków, śniedka (rośliuy), olotoglouu, i t. p. podobnie jak szczury sybirskie. Nie rodzi się już zboże za 02” szerokości geograficznej; nie udaje się kukuruza za 46° ani proso; jeszcze czulsze są na zimno ryż i wiele podobnych , trawiastych roślin, jako to doura, teff, i t. p_# które nie przechodzą za granicę zwrotnikową.

Zdaje się , że natura przez szczególną przezorność, największą część gatunków zbóż pomieściła w umiarkowanych klimatach. Jęczmień pospolity, według Plinijusza najdawniej uprawiany gatunek zboża, rośnie dziko uad brzegami rzeki Kur czyli Araksu, na wschód Georgii, według Mojżesza de Chawene, a inne gatunki jęczmienia rosną w Wielkiej Bucharyi, blisko Tybetu, za świadectwem Marka Paula Nasza pszenica (francuzka) zdaje się pochodzić z Iudyj z o-kolicy Musicani, według Slrabona; Andrzej Michaux napotkał 1782 roku orkisz dziko rosnący w perskićj prowincyi zwanej Haiuadan. Fassola również z Iudyj się do nas dostała. Winorośl nie dającaj uż wina za 50° szerokości, udaje się sama przez się w Armenii i Georgii (Grufcyi), podług świadectwa Tourneforta, Chardiua, Gulden-staedta, i t. d. Kzecz nie mnićj pewna, że nasze domowe zwierzęta pochodzą pierwiastkowo z umiarkowanych klimatów wyższćj Azyi. Kukuruza, pochodząca pierwotnie z Meksyku, rozsiana została przez dawnych Tolteków, wraz z batatera (concolpulus batatas) po ró-