scandjvutmp6801

97

ponieważ potrzeby najsilniejszym są dla ludzi bodźcem, przeto im więcćj ich klimat lub rząd narodu będzie nastręczał i rodził, tern przemyślniej i czynnićj będzie się lud starał o swoje utrzymanie.

Ponieważ ciepłe kraje i żyzne równiny wydają obtite zbiory, przy małćj pracy, tam więc ludzie bywają gnuśui a nawet nikczemni, kiedy przeciwnie kraje zimne, górzyste, mało wydając płodów zniewalają mieszkańców do usilnój pracy i czynności: stosownie więc do klimatu i stopnia towarzyskości muszą być ludzie czynni; rzecz przeto oczywista że ubogie prędzej niż bogate uarody staną się wo-jowniczemi i zdobywczemi, albowiem bogactwo i obfitość odejmuje ludom dzielność.

Od niepamiętnych czasów ludy północne posuwały się zawsze ku południowi; albowiem żyjąc z polowania w zimnych krajach stały się wojowniczeini, a tern samem i z usposobienia i z potrzeby zdobywczemi. W rzeczy samej ludzie silnego i dzielnego ciała, ludzie odważni, którym trudno utrzymać się na płonnych gruntach, którzy do żadnego nie przywiązują się kraju, gdyż nigdzie stale nie osiadają, tacy mówię ludzie koniecznie być muszą przywłaszczyciela-mi, i skłonni są do najtrudniejszych przedsięwzięć , nadewszystko gdy ich do tego nagli brak środków utrzymania się i gdy się zbytnie pomnożą. I tak hordy tatarskie są właściwie oddziałami, dywizy-jatni wielkiego korpusu, pod rozkazami różnych generałów nazwanych chanami, którzy znowu podlegają najwyższym wodzom kierującym, poruszającym całą tych wojsk massą (1).

Przeciwnie ludy zamieszkałe między zwrotnikami, mając żyzną ziemię i znajdując na nićj w każdej porze gotowy pokarm, stale się w miejscach zatrzymały. Kie mając powodu do obawy żeby się z niemi miał kto ubiegać o ich żywność , zguuśniali w roskoszach i osłabieni upałem klimatu stali się lękliwemi. U nich największe szczęście zależy na tein aby nic nie robić, aby leżeć na miękkich poduszkach i palić po całych dniach fajkę, która ich umysł utrzymuje w ustawicznych marzeniach.

Dla czegóż to tyle narodów zimnych okolic Europy i Azyi, wę-

(1J Ludy barbarzyńskie co naszły były państwo rzymskie, wprowadziły z sobą prawo obierania sobie króla czyli naczelnika i zastrzegania sobie pewnych przywilejów, na zgromadzeniach marsowych, zwanych Muflus', jako to prawo przyzwalania na podatki i t, d.

13

Virej llist. Nat,_y T. //.