scandjvutmp7601

88

szy daje, druga przyjmuje. Kobieta więc przeznaczona jest z natury do niższości i do podrzędnego życia; lecz skutkiem tego przedziwnego rozrządzenia, mocniejszy, przez miłość, poddaje się słabszemu, i jeduo skinienie dziewicy dostatecznem było do rozbrojenia najdzikszego zbójcy.

Pojmujemy więc że życiem mężczyzny powinny być usiłowania i rozwijanie energii. Pomiędzy dzikiemi, barbarzyńskiemi ludami, same tylko zalety ciała ceniącemi, odwaga w boju, lub zręczność w polowaniu i inne dary fizyczne na pierwszy zasługują szacunek; u narodów zaś ucywilizowanych, co umieją cenić przemysł i talen-ta, rozum czyli jego i umiejętności dary, pierwsze mają prawo do szacunku i zdaje się nam słusznie.

Na całej przeto ziemi mężczyzna dążyć powinien do wyższości wjakimbądź celu; to powszechne ubieganie się, niewyczerpane źródło emulacji, ścierania się i walk, już to orężem, już geniju-szem, zdaje się być wrodzonem rodowi ludzkiemu, jak mawi Tacyt: Optumos mortalium temper altissima cupere. Jest to właśnie najmocniejszy dowód jego moralnćj wielkości, i jego celującćj nad wszelkie zwierzęta pierwiastkowej szlachetności: jest to użyteczny żywioł dla cywilizacji i dla wszelkiego udoskonalenia (1).

Nie nasze to prawa i ustawy wołają na nas, staraj się być pierwszym; przeciwnie oue nam zamykają wiele zawodów, a to dla zapobieżenia politycznemu zamięszaniu, do któregoby nas doprowadziły gwałtowne w^rstrząśnienia naszćj ambicyi; wszakże to wrodzony instynkt ludzkiego serca bezustannie dąży do powiększenia mnie jakąkolwiek postępuje się drogą, człowiek bowiem wię-cćj ma moralnej zdolności czyli rozleglejszą duszę, niż wszystkie inne stworzeuia na ziemi. Cezar, pan świata, do nowych jeszcze wzdychał tryjumfów, podobnie jak największe gienijusze, co się czyniły bożkami w swej myśli.

(1) Xenofon (tn Hierone) dowodzi, ze człowiek przedewszystkiem chciwie ugania sie za sławą, i najwięcej wznosi się natl wszystkie zwierzęta, pogardzając śmiercią. (Czytaj również Cycerona, O starości, i Tusknlańskie kwestuje, ks. il, a nawet sceptyk Sex-tus Empiricus, Hypotypos, 1- X. p. 456, i ś. Augustyn, Cioit. Dei, 1. V. cap. XII). Ta-kiemi były zawsze waleczne ludy rodu celto-germańskiego, według Saxa grammatyka i, VII i Th. Bartholiu, Antiy. danicne, 1. 1, cap. 11 i t. d.