0131

przeważnie od czasu odbycia służby obowiązkowej, tzn. w niektórych wypadkach przez piętnaście lat, nie byli w ogóle przeszkoleni. Zapomnieli w większości wszystkiego, czego niegdyś ich nauczono i było dużo kłopotu z ich wykorzystaniem jako specjalistów). Młodzi oficerowie poza tym zapoznawali się z systemem szyfrowo-kodowym czasu wojennego. Pracę tę wybitnie ułatwiały nowe maszyny szyfrowe, zmieniające automatycznie szyfr co godzinę według ustalonego kodu.

Częstym. zjawiskiem w tych dniach były niemieckie samoloty rozpoznawcze, nadlatujące od strony Zatoki. Były to dwupłatowe hydroplany, przylatujące zazwyczaj z kierunku wschodniego lub południowo-wschodniego, na wysokości 500—800 m. Okręty oraz baterie przeciwlotnicze na lądzie miały rozkaz ostrzeliwać te samoloty, lecz dopiero po uprzednim strzale ostrzegawczym, oddanym przez baterię przeciwlotniczą. Ogień skuteczny wolno było otworzyć dopiero, gdy samolot nie zaniechał swej pracy po strzale ostrzegawczym. Niemcy, powiadomieni o tym zapewne drogą dyplomatyczną, bezczelnie ignorowali strzały ostrzegawcze, kontynuowali swą pracę aż do otwarcia ognia skutecznego. Oczywiście na skutek tego przesadnie „humanitarnego” zarządzenia samoloty zawsze zdążyły wykonać swe zadanie i wycofać się na czas przed ogniem skutecznym. Mogły wówczas strzelać jedynie działa większych kalibrów (75 mm) i to zazwyczaj [kiedy] odległość już przekraczała skuteczny ogień. Taktykę tę Niemcy stosowali już od wiosny 1939 roku, ograniczając się jedynie do sporadycznych przelotów nad rejonem Helu, przy czym wykonywały to przeważnie samoloty z oznakami lotnictwa cywilnego, chociaż zakaz przelotu i ostrzeżenie o otwarciu ognia, wydane już wiosną, dotyczyło wszystkich samolotów obcych.

Niemcy oczywiście składali protesty i rozsiewali propagandę, że Polacy ostrzeliwują „niewinne” samoloty pasażerskie, zagrażając życiu „spokojnych podróżnych”.

W czasie ostatniego tygodnia poprzedzającego wybuch wojny nie silili się już na maskowanie swych zamiarów, lecz wykonywali rozpoznanie siłami lotnictwa wojskowego, oznakowanymi czarnymi krzyżami.

Okręty w tym czasie były w stałym pogotowiu. Zwolnienia na ląd odbywały się jedynie wyjątkowo na krótki czas, nie przekraczający kilku godzin.

Miejsce postoju minowców było w basenie głównym [...] z tym, że traulery stały przy molo północnym, obok warsztatów remontowych, kanonierki przy molo południowym, vis a vis Kapitanatu Portu Handlowego. Środkowe główki [tj. pomosty] zajmowały okręty podwodne.

W dniu 30 sierpnia byliśmy świadkami odejścia do Anglii trzech niszczycieli, które po wymianie sygnałów podniosły kotwice o godz. 14.00 i żegnane przez pozostałe okręty, zniknęły za cyplem Helu. Po ich odejściu reda opustoszała, pozostały na niej jedynie „Gryf” i „Wicher”.

W nocy z 31 sierpnia na 1 września służbę patrolową na Zatoce objął

117