Re exposure of DSC03364

nio-Zydow. których zwolniono od obowiązku zachowania niektórych prsspisdw praw Mojżesza, przede wszystkim od obrzezania. Nakazano jednak, „aby wstrzymywali się od pokarmów ofiarowanych bożkom, od tego, co uduszone, i od krwi* (Dzieje Apostolskie, 15,19).

Dla zwycięstwa bardziej liberalnego i uniwersał (stycznego nurtu w chnsid-jaństwie, decydiyące znaczenie miała działalność apostolska IWn z Tarsu (ok. 3--67 r. n.e.). Jego pierwotne imię żydowskie brzmiało Sjaitl, łacińskie aytnomni - Paulus (stąd Pawełi posiadał jako obywatel rzymski, Pochodził a miasta Tars w Cylięji, gdzie uzyskał bardzo staranne wykształcenie, zwłaszcza w zakresie znajomości Starego Testamentu. Po przybyciu do Jerozolimy atał się uczniem Ga-maliela, sławnego uczonego faryzeusza. Młody Paweł był nąjpierw gorliwym faryzeuszem i zwalczał naukę ukrzyżowanego Chrystusa (męczeństwo hellenisty św. Szczepana w 34 r).

Nawrócenie Pawła na wiarę chrześcijańską nastąpiło nagle, według tradycji na skutek objawienia w drodze do Damaszku. Po trzech latach pobytu na pustyni i gruntownym zapoznaniu ssę z zasadami nowej wiary Paweł powrócił do Jerozolimy i wystąpił jako gorliwy Apostoł chrześcijaństwa. Głosił on zasady, te chrześcijaninem może zostać kaZdy człowiek, niezależnie od przynależności etnicznej i społecznej, od swego dotychczasowego życia i przekonań. Nie zwracał uwagi na bariery objnąjoee. dzielące dotychczas Żydów od innych ludów. Chrześcijaństwo w koncepcji Pawła było rełigią możliwą do przyjęcia dla każdego człowieka, którego do judaizmu mogła zrażać odrębność obyczajowa Żydów. Nauka Pawła napotkała pewne opory w środowisku bezpośrednich uczniów Jezusa, zdołał on jednak przekonać Piotra i nakłonić do współdziałania w propagowaniu chrześcijaństwa wśród pogan.

Ogromne znaczenie miała działalność apostolska Pawła. Podejmował on liczne podróże misyjne, aby pozyskać nowych wyznawców dla chrześcijaństwa. Pierwsza podróż w towarzystwie Barnaby objęła Cypr. Następnie udał się wraz z Syla-sem do Efezu i innych miast Azji Mniejszej. Wyruszył także do Grecji i Macedonii, gdzie założył Borne gnany chrześcijańskie (Tesalonika, Filippi, Korynt). Próba przemówienia Pawła do intelektualistów ateńskich, zgromadzonych na Areopa-gu, nie powiodła się. Zraziła ich zwłaszcza zapowiedź zmartwychwstania ciał (w koncepcji Platona dało było więzieniem duszy). W trzeciej podróży Paweł odwiedził i umocnił różne, założone przez siebie ośrodki chrześcijaństwa, przez dłuższy okres przebywał w Efezie, który kilkakrotnie odwiedzał. Od czasu apostolskiej misji Pawła Efez 'siedziba prokonsula prowincji Azji) wyrósł na jeden z głównych ośrodków chrześcijaństwa w państwie rzymskim. Podczas pobytu w Jerozolimie Paweł został oskarżony przez Żydów i sądzony nąjpierw przez prokuratora Feliksa, a potem przez Festusa. Bojąc się, że zostanie wydany Żydom, Paweł apelował od jego wyroku do cesarza. Przewieziony do Rzymu został uwięziony (ale mógł nauczać), a następnie uniewinniony. Po podjęciu zapewne nowej podróży misyjnej miał powrócić do Rzymu, gdzie według tradyęji zginął śmiercią męczeńską za Nerona (może w 67 r., ale data ta jest przedmiotem dyskusji).

Wiotkie znaczenia dla umocnienia założonych przez Apostoła Pawła gmin chrseicij lińskich miały pisane przez niego listy. Tradycja chrześcijańska przypi-•ywola mu uutorstwo 14 Li ułów Apostolskich. Paweł napisał Lut do Rzymian jut w 08 r., co świadczy o Istnieniu silnej gminy chrześcijański^ w tym mieście. Działalność apostolska Pawła położyła mocne podwaliny pod rozwój chrześcijaństwa w starych ośrodkach kultury hellenistycznej i w samym Rzymie, decydująco przyczyniła się do wyjścia chrześcijaństwa poza krąg oddziaływania Żydów i Ich rolłgii. Ostateczne oderwanie sic od judaizmu nastąpiło po klęsce powstania żydowskiego i zburzeniu jerozolimskiej świątyni 170 r.>. Chrześcijanie opuścili Jerozolimę w 08 r. i przenieśli się do Pełli w Transjordanii.

Pierwotne chrześcijaństwo uprościło znacznie zewnętrzne formy kultu, zastąpiono dawne ofiary ze zwierząt poświęceniem chleba i wina, które wierni spożywali jako ciało i krew Chrystusa. Ten prosty rytuał był możliwy do przyjęcia dla ludów o różnych tradycjach etnicznych, a także dla różnych grup społeczeństwa Imperium Romanum. Chrześcijanie organizowali się w gminy, w których stopniowo zaczęła się wytwarzać hierarchia. Tworzyli ją prezbiterzy (starsi tzn. kapłani), których pomocnikami byli diakoni. Kierownikiem gminy stał się tpiakopos (biskup). Szczególne znaczenie mieli biskupi dużych gmin chrześcijańskich: Antiochii, Efezu, Aleksandrii i Rzymu.

Religia chrześcijańska zaczęła upowszechniać się w państwie rzymskim głównie w jego wschodniej, hellenistycznej części (Aąja Mniejsza. Syria). Znalazła wyznawców przede wszystkim w niektórych rejonach azjatyckich. Językiem powszechnie używanym przez pierwszych chrześcijan był grecki, w tym języku zostały spisane wszystkie dzieła Nowego Testamentu, po grecku odprawiane były nabożeństwa w większości gmin i wymieniane listy między gminami różnych części Imperium. Chrześcijaństwo dotarło do zachodnich prowincji później, większe skupiska wyznawców tej relign wytworzyły się w samym Rzymie (nąj-wcześniej) i w Afryce. W końcu II w. istniały już dość silne galijskie gminy chrześcijan w dolinie Rodanu, w Lugdunum i miastach Galii Narboóskiej. Posługiwano się w dalszym ciągu językiem greckim. W połowie II w. Apologią (obronę) chrześcijaństwa napisał Justyn, założyciel szkoły filozoficznej w Rzymie, który posiadał wytrawną znąjomość greckiej filozofii i starał się poganom wykazać, że nauka chrześcijańska jest dalszym rozwinięciem greckiej myśli filozoficznej. WII w. rozwijała się w pełni apologetyka w języku greckim, często adresowana do cesarzy. Dopiero na przełomie II i III w. w środowisku afrykańskim Tertulian napisał pierwszą Apologię chrześcijaństwa po łacinie.

Już pierwsi apologeci chrześcijaństwa liczyli się z opinią warstw wykształconych, a ich dzieła wykaząją dobrą znąjomość filozofii i literatury klasycznej. Stosunek do kultury antyku stał się jednym z ważniejszych problemów dla rozszerzającego się Kościoła, od których rozwiązania zależały możliwości rozwoju chrześcijaństwa jako religii uniwersalnej.

569