dwudziestu lat istnienia zachodniego Imperium rządziło dziewięciu cesarzy, z których pięciu zamordowano. Tb osłabienie władzy centralnej w państwie rzymskim wykorzystali w pełni Germanie.
W 455 r. Wandalowie pod wodzą króla Genzeryka zorganizowali ze swego państwa w Afryce atak na Rzym, który zdobyli i przez czternaście dni systematycznie łupili grabiąc zwłaszcza dzieła sztuki. Usamodzielniły się w pełni inne części zachodniego cesarstwa tworząc państwa germańskie. Cała Afryka rzymska była państwem Wandalów, w Galii stworzyli odrębne państwa Wizygo-ci, Alamanowie, Frankowie i Burgundowie. Wizygoci ząjęli Hiszpanię wypierając Swebów, w Panonii panowali Ostrogoci. Po kilkunastu latach zamętu, w 47S r, patrycjusz rzymski Orestes osadził na tronie w Rawennie swego małoletniego syna, Romulusa Augustulusa. Powstali jednak przeciwko niemu najemnicy germańscy, na czele których stanął Odoaker. W 476 r. Orestes został zabity, a Romu-lus Augustulus pozbawiony władzy. Insygnia cesarskie Odoaker odesłał do Konstantynopola. Cesarstwo zachodniorzymskie przestało istnieć, jakkolwiek do 488 r. formalne zwierzchnictwo nad państwem Odoakra sprawował cesarz Wschodu, Zenon. Powierzył on władcy Ostrogotów, Teodorykowi, zadanie wypędzenia Odoakra z Italii. Został on pobity przez Ostrogotów w 489 r., ale walczył dalęj, w końcu jednak pokonano go i zamordowano (493 r.). Był to triumf Teodory ka, który opanował ostatecznie Italię i ogłosił się jęj królem, stąjąc się założycielem potężnego państwa Ostrogotów.
Rządy Teodoryka Wielkiego i Ostrogotów w Italii (493-555 r.) nie oznaczały zasadniczej przemiany w zakresie ustroju i kultury. Ariańscy Ostrogoci odnosili się z dużym szacunkiem do tradycji miejscowych i pod ich rządami nadal mogła się rozwijać kultura antyczna. Jej załamanie nastąpiło w połowie VI w.
1. Sytuacja cesarstwa na Wschodzie _na przełomie V i VI w.
Zakończenie omawiania dziejów Imperium Romanum na 476 r. n.e. jest nieco sztuczne. Na Zachodzie zaszły wówczas nieodwracalne zmiany, chodai nie w pełni uchwytne dla ludzi tej epoki. Na Wschodzie jednak cesarstwo przetrwało i do około 600 r. n.e. kontynuowało jeszcze tradycje rzymskie, stopniowo przekształcając się w nowy organizm państwowy ze zdecydowaną przewagą kultury greckiej — cesarstwo bizantyńskie. W V w., kiedy obumierało cesarstwo na Zachodzie, Wschód rzymski wykazywał znacznie większą siłę oporu zarówno w zakresie spraw zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Zażegnanie niebezpieczeństwa ze strony Hunów dzięki płaconym hojnie haraczom i skierowanie ich w połowie V w. na słabszy Zachód dało dłuższy okres wytchnienia władzom w Konstantynopolu. Dość korzystnie przedstawiała się struktura armii, która w znacznym stopniu opierała się na rekrutacji wewnętrzną}. Nigdy też na Wschodzie nie doszli do nadmiernej potęgi wodzowie obcego pochodzenia, co przyczyniło się do klęski Rzymu. Przeobrażenia gospodarcze w cesarstwie wschodnim nie były tak gwałtowne jak na Zachodzie. Jakkolwiek można zaobserwować stopniową dekadencję miast (zwłaszcza w VII w.), zmiany w ich charakterze, które można zauważyć np. w budownictwie, to jednak na Wschodzie życie miejskie nigdy nie obumarło całkowicie, a niewolnicza produkcja nadal odgrywała ważną rolę w państwie bizantyńskim. W V w., gdy upadło cesarstwo zachodnie, na Wschodzie rozwijało się jeszcze bardzo intensywnie życie gospodarcze i kulturalne, które swój szczyt osiągnęło w VI w., za rządów Justyniana Wielkiego.
Po śmierci Teodozjusza 11 <450 r.), który kazał otoczyć Konstantynopol potężnym nurem, duże znaczenie miał w cesarstwie wschodnim wódz plemienia Alanów, As par. Wyniósł on na tron Margana (450-457 r.l, a po jego śmierci zdołał zapewnić władzę cesarską swemu stronnikowi, Leonowi 1 (457—474 r.X.
637