0176

.Zostałem sierotą”: koneser pogrzebów 151

na pogrzebie Nadii, Stalin powstrzymał ich dramatycznym gestem, podchodząc do katafalku. Podczas gdy wszystkie oczy wpatrywały się w jego „pełną bólu” twarz, pochylił się i ucałował czoło Kirowa. Wiedziałam, jak blisko byli ze sobą - napisała Maria Swanidze - więc ta scena rozdarła mi serce, a w całej sali rozległ się głośny szloch; nawet mężczyźni płakali.

- Żegnaj, drogi przyjacielu, pomścimy cię - szepnął Stalin do zmarłego. Stał się już kimś w rodzaju konesera pogrzebów.

Jeden po drugim przywódcy żegnali Kirowa: blady Mołotow, Żdanow, Kaganowicz skłonili głowy, ale nie pocałowali Kirowa, natomiast Mikojan oparł rękę na krawędzi trumny i nachylił się. Żona Kirowa zasłabła i lekarze podali jej krople Walerianowe. Dla rodziny Stalina utrata Kirowa, tego absolutnie cudownego, kochanego przez wszystkich człowieka, łączyła się ze śmiercią Nadii, ponieważ wiedzieli, że przeniósł cały ból i ciężar utraty żony na tego drogiego przyjaciela.

Przywódcy odstąpili, a trumnę zamknięto i zabrano do krematorium, gdzie Pawieł i Żenią Alliłujewowie patrzyli, jak znika w piecu. Państwo Swanidze i inni wrócili do mieszkania Woroszyłowa w koszarach Gwardii Konnej, miejsca ostatniej wieczerzy Nadii, na późny obiad. Mołotow i pozostali palatyni zjedli wraz ze Stalinem w Kuncewie.

Następnego ranka Stalin, w starym płaszczu i spiczastej czapce, Woro-szyłow, Mołotow i Kalinin ponieśli urnę z prochami, wzorowaną na kla-sycystycznej świątyni i ozdobioną kwiatami, przez plac Czerwony, gdzie wielotysięczne tłumy stały w przeszywającej ciszy. Kaganowicz przemówił - kolejna paralela z pogrzebem Nadii - później zabrzmiał ostatni salut, głowy i sztandary pochyliły się, a „bolszewik doskonały”, Sergo, umieścił urnę w ścianie Kremla, gdzie spoczywa do dziś. „Myślałem, że to Kirycz pochowa mnie, a stało się odwrotnie” - powiedział później żonie.¹⁰

Egzekucje już się zaczęły: 6 grudnia sześćdziesięciu sześciu „białogwardzistów”, aresztowanych za planowanie aktów terrorystycznych jeszcze przed zabójstwem Kirowa, zostało skazanych na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR pod przewodnictwem Wasilija Ulricha, okrągłogłowego bałtyckiego Niemca, który stał się „krwawym” sędzią Stalina. Kolejnych dwudziestu ośmiu rozstrzelano w Kijowie. 8 grudnia Nikołaj Jeżów wrócił w towarzystwie Agranowa do Moskwy, by złożyć trzygodzinny raport o polowaniu na „terrorystów”.

Pomimo tragedii i niebezpiecznych oznak, że nawet bolszewicy będą niebawem rozstrzeliwani za zabójstwo Kirowa, życie wewnętrznego kręgu Stalina toczyło się normalnie, choć ponuro. 8 grudnia, po spotkaniu z Jeżo-wem, Mołotow, Sergo, Kaganowicz i Żdanow zjedli jak zwykle obiad u Stalina, ze Swietłaną, Wasilijem, Alliłujewami i państwem Swanidze. Swietłana