0174

.Zostałem sierotą”: koneser pogrzebów 149

wartę honorową, kolejny element bolszewickiego rytuału pogrzebowego. Woroszyłow i Żdanow wydawali się poruszeni, lecz Mołotow stał jak posąg. Uderzyło mnie, jak spokojna i nieprzenikniona była twarz Staiina - zanotował Chruszczów - sprawiał wrażenie, jakby był zatopiony w myślach, ze wzrokiem utkwionym ponad przeszytym kulą ciałem Kirowa. Przed wyjazdem Stalin mianował Zdanowa szefem partii w Leningradzie, pozostawiając mu jednocześnie funkcję sekretarza Komitetu Centralnego. Jeżów również został, aby nadzorować śledztwo.

O 22.00 Stalin i inni przywódcy położyli trumnę z ciałem Kirowa na lawecie armatniej. Kondukt ruszył powoli ulicami na dworzec, gdzie trumnę załadowano do pociągu, który miał zabrać Stalina do Moskwy. Udrapowa-ny girlandami pociąg zniknął w ciemnościach niedługo po północy, natomiast mózg Kirowa pozostał w Instytucie Leningradzkim, gdzie zamierzano go zbadać w poszukiwaniu oznak rewolucyjnego geniuszu.¹

Zanim jeszcze pociąg przybył do Moskwy, Agranow, czekista kierujący śledztwem, przesłuchał zabójcę: „Uparty jak muł” - zameldował Stalinowi.

„Karmcie Nikołajewa dobrze, kupcie mu kurczaka - odpowiedział Stalin, który sam bardzo lubił kurczaki. - Karmcie go dobrze, żeby nabrał sił, a wtedy powie nam, kto nim kierował. A jeśli nie będzie mówił, zabierzemy się do niego i powie [...] wszystko”.⁸

Na moskiewskim Dworcu Oktiabrskim trumnę znów przeniesiono na lawetę i wystawiono w Sali Kolumnowej Pałacu Zjazdów, gdzie czekała na pogrzeb, który miał się odbyć następnego dnia. Niedługo potem Stalin poinformował Politbiuro o wynikach swojego dochodzenia. Mikojan, który kochał Kirowa, był tak poruszony, że spytał, w jaki sposób Nikołajew dwukrotnie uniknął aresztowania, gdy miał przy sobie rewolwer, i jak zginął Borisow.

-    Jak to się mogło stać? - zawołał z oburzeniem Stalin.

-    Ktoś powinien za to odpowiedzieć, prawda? - wykrzyknął Mikojan, skupiając się na dziwnym postępowaniu NKWD. - Czy to nie przewodniczący OGPU odpowiada za bezpieczeństwo członków Politbiura? Należy go pociągnąć do odpowiedzialności.

Ale Stalin bronił Jagody, koncentrując się na swoich prawdziwych celach, starych bolszewikach takich jak Zinowiew. Ordżonikidze, Kujbyszew i Mikojan uznali to za mocno podejrzane: Mikojan rozmawiał później

1

Owe badania nad mózgiem też stały się częścią racjonalistyczno-naukowego rytuału śmierci sławnych bolszewików. Mózg Lenina został wyjęty z czaszki i zbadany w Instytucie Mózgu. Kędy umarł Gorki, jego mózg również tam trafił. Była to naukowa marksistowska wersja tradycji epoki romantycznej, kiedy serca wielkich ludzi, czy to Potiomkina, czy Mirabeau, chowano oddzielnie. Ale epoka serca już się skończyła.