019

Rozdział 1

Nowa potęga w starym świecie

Świat, w którym pojawili się Arabowie

Świat Ibn Chalduna większości jego mieszkańców musiał się wydawać niezmienny, on jednak wiedział, że ten świat nastąpił po wcześniejszym. Siedemset lat przed Ibn Chaldunem kraje, które znał, wyglądały inaczej, znajdowały się bowiem pod panowaniem „w swoim czasie największych potęg na świecie”.

Przez wiele wieków kraje basenu Morza Śródziemnego stanowiły część imperium rzymskiego. W prowincjach zamieszkanych przez ludność osiadłą produkowano zboże, owoce, wino i oliwę. Pokój panujący na szlakach morskich umożliwiał rozwój handlu. W wielkich miastach bogatą klasę o zróżnicowanym pochodzeniu łączyła wspólna grecko-łacińska kultura cesarstwa. Od IV wieku ery chrześcijańskiej centrum władzy imperialnej przesunęło się ku wschodowi. Konstantynopol przejął funkcje Rzymu jako stolicy; teraz instytucja cesarza stanowiła ośrodek władzy i była symbolem wspólnoty. Później pojawiło się coś, co nazwano „poziomymi podziałami”, a co miało przetrwać w zmienionej formie do dziś. W Niemczech, Anglii, Francji, Hiszpanii i w północnych Włoszech panowali barbarzyńscy królowie, choć poczucie przynależności do cesarstwa rzymskiego trwało nadal. Południowe Włochy, Sycylia, wybrzeże Afryki Północnej, Egipt, Syria, Anatolia i Grecja znajdowały się pod bezpośrednim panowaniem Konstantynopola. W tym zmniejszonym kształcie imperium było bardziej greckie niż rzymskie. (W późniejszym okresie nazywano je powszechnie bizantyjskim, a nie rzymskim, odwołując się do dawniejszej nazwy Konstantynopola: Bizancjum.) Cesarz władał za pośrednictwem mówiących po grecku