0030

Przyjmując za podstawę czas powstania relacji, można je wyodrębnić w cztery grupy:

1)    sprawozdania i relacje powstałe w pierwszych latach po wojnie,

2)    relacje napisane w latach 1956—1959,

3)    relacje napisane w latach 1960—1962,

4)    relacje napisane po roku 1967.

1. Należące do pierwszej grupy sprawozdania i relacje mają szczególną wartość ze względu na wczesny okres ich powstania. Większość z nich napisana została w roku 1947, a sprawozdanie kmdr ppor. Aleksandra Grochowskiego jest dokumentem najwcześniejszym w tym zbiorze, gdyż powstało jesienią 1939 roku, a więc bezpośrednio po internowaniu okrętu podwodnego „Ryś” w Szwecji. Wyjątkowe znaczenie wspomnień tej grupy polega także na tym, że aż pięć z nich napisanych zostało jako sprawozdania z walk, mają więc te wspomnienia charakter nieoficjalnego dokumentu. Sprawozdania, o których mowa, sporządzone zostały dla Biura Historycznego Wojska Polskiego na podstawie rozkazu naczelnego dowódcy nr 262 z 2 listopada 1945 roku.

Oceniając relację kmdr. por. Stefana de W a 1 d e n a, dowódcy niszczyciela „Wicher” ⁶⁶, trzeba podkreślić jej rzeczowość, barwny styl oraz duże wartości poznawcze. Autor był nie tylkp dowódcą okrętu, lecz w pierwszym dniu wojny jako najstarszy stopniem oficer objął dowództwo floty nawodnej, zgrupowanej na redzie gdyńskiej i przygotowującej się do postawienia zagrody minowej (operacja „Rurka”). Relacja de Waldena ogranicza się do trzech pierwszych dni wojny, to jest opisuje dzieje „Wichra” do jego zatopienia w dniu 3 września.

Ze sprawozdania dowódcy Dywizjonu Okrętów Podwodnych kmdr. por. Aleksandra Mohuczego (AMW, sygn. 1230/2, k. 44—48) zamieszczono jedynie te fragmenty, które odnoszą się do perypetii okrętu podwodnego „Ryś” ⁸⁷. Dzieje tego okrętu splotły się ściśle z obroną Helu w pierwszych

wiskiem autora odpowiedniego symbolu i sygnatury w dalszej części Wstępu, w której omawia się poszczególne relacje. Skrót WH MW oznacza: Wydział Historyczny Zarządu Politycznego Marynarki Wojennej, skrót AMW — Archiwum Marynarki Wojennej, skrót CAW — Centralne Archiwum Wojskowe, skrót WIH — Wojskowy Instytut Historyczny i skrót ZO ZBoWiD — Zarząd Okręgu ZBoWiD w Gdańsku.

⁶⁶    Niszczyciel „Wicher” zbudowany został w stoczni francuskiej Chantiers Naval Franęais w Blainville. Budowę rozpoczęto 19 lutego 1927 roku, a wodowanie nastąpiło 10 lipca 1928 roku. Wyporność: 1540 (2010) ton; uzbrojenie: 4 działa 130 mm (4X1), 2 działka plot. 40 mm (2X1), 4 najcięższe karabiny maszynowe plot. (2XH), 6 wyrzutni torpedowych 550 mm (2 XIII), 2 wyrzutnie bomb głębinowych, 60 min; prędkość 33 węzły, turbiny parowe o mocy 33 000 KM, 2 śruby; wymiary: długość 107 m, szerokość 10,2 m, zanurzenie 3,1 m; załoga 155 ludzi.

⁶⁷    Okręt podwodny „Ryś” zbudowany został w stoczni francuskiej Atelier et Chantiers de la Loire w Nantes. Wodowanie nastąpiło 22 kwietnia 1929 roku. Wyporność: nawodna 980 ton, podwodna 1250 ton; uzbrojenie: 1 działo 100 mm, 2 najcięższe karabiny maszynowe plot. (1X11), 6 wyrzutni torpedowych 550 mm (4 stałe na dziobie, 2 ruchome wbudowane w pokład rufowy), 10 torped, 38 min;.

31