046

Pr. jbiur (><1 rrd. pi>Z.dr.hib.J. K. ?K>lK>W(kKąi> *(Y stawy    Vimm iiKtt. ISKN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

Mutacje genowe

W celu oceny działania mutagennego bada się mutacje genowe (punktowe) Mutacje tc polegają na zmianie sekwencji nuklcotydów w genie. Można je wykrywać za pomocą testu mutacji powrotnych na odpowiednio przygotowanych szczepach Salmonella lyphmurium. Szczepy tc nic mają zdolności syntezy histydyny i na podłożu pozbawionym tego aminokwasu się mc rozwijają. W obecności ksenobiotyku będącego mutagenem szczepy te powracają do fomty wyjściowej (mutacja powrotna) i mogąc syntetyzować histydynę, rozwijają się (wyrastają kolonie rewertantów) przy braku tego aminokwasu w podłożu. Liczba kolonii rewertantów jest miarą siły działania mutagennego.

Badanie mutacji genowych można także prowadzić m viiro, wykorzystując odpowiednie linie komórkowe, np chłoniaka myszy lub komórki jajnika (CHO) i płuc (U79) chomika chińskiego Ocena działania mutagennego jest oparta m in. na zmianach w genach kodujących niektóre enzymy. Na przykład w komórkach zawierających fostorybozylotransferazę h i poksantynowo-guan i -nową (HGPRT) toksyczne analogi puryny (np. 6-tioguanma) wbudowują się do ONA i komórka obumiera Przeżywają tylko te komórki, które na skutek mutacji mc mają enzymu HGPRT

Aberracje chromosomowe

Abcnacje chromosomowe, będące wynikiem poprzecznego ..złamania” chromosomu i ponownego połączenia fragmentów w czasie cyklu komóikowego, prowadzą do zmian w układzie genów. Czynniki wywołujące ..złamanie" chromosomu (duplikacja, inwersja, nanslokaeja) to klaslógeny IX) oceny aberracji chromosomowych stosuje się:

•    cytogcnctycznc badanie szpiku kostnego in vivo u ssaków w mikroskopie ocenia się strukturalne aberracje chromosomowe,

■    test mikrojądrowy - oparty na wzroście częstości występowania poli-chromatycznych erytrocytów zaw ierających mikrojądra; bada się preparaty szpiku kostnego zwierząt eksponowanych:

■    test dominujących mutacji letalnych polegający na indukowaniu dominującej zmiany łctalncj po ekspozycji samców na ksenobiotyk i skojarzeniu ich z samicami: określana jest liczba implantów oraz żywych i martwych płodów.

Uszkodzenia DNA

Badania uszkodzeń DNA prowadzi się za pomocą testów oceniających

•    uszkodzenie DNA oraz naprawę,'nicplanową syntezę DNA w komórkach ssaków in vitro - odpowiedzią komórki na uszkodzenie DNA jest enzymatyczna naprawa,czyli nieplanowa synteza DNA (w odróżnieniu od planowej, która zachodzi w normalnym cyklu komórkowym) powodująca

46

2. TOKSYKOMC1RIA