058

Pr. jbiur (><1 rrd. pi>Z.dr.hib.J. K. PiolKiwUKgii *IY stawy    Vimm 200&. ISKN 83-204. M 22-0Cby TCf

Najkorzystniej jest, jeśli wartości NOKI., NOAEL, LOEL lub LOAEL można wyznaczyć w eksperymentach długotrwałych, z ekspozycji inhalacyjnej i na zwierzętach najbardziej spokrewnionych z człowiekiem łnp. na naczelnych). Ekstrapolacja wyników na człowieka byłaby wtedy łatwiejsza Jest to jednak możliwe niezwykle rzadko (wysokie koszty, względy etyczne). Zwykle muszą wystarczyć badania na gryzoniach, najczęściej krótkotrwałe i nic zawsze z ekspozycja inhalacyjna, na jaka najczęściej narażony jest człowiek Uwzględniając wszystkie te niedogodności, przy obliczaniu NDS <1 innych poziomów granicznych) trzeba wartości NOAEL, NOF.I. ilub I.OAF.L, LOKI.) podzielić przez odpowiednio dobrane współczynniki niepewności (zwane dawniej współczynnikami bezpieczeństwa l

W badaniach toksyczności kscnobiotyków można spotkać się z terminem efekt be/progowy (non-thrcshold cffcct). Odnosi się on do substancji gcnotoksycznych, dla których nic można określić progu działania rakotwórczego. Ola substancji tych nie usiała się zazwyczaj najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku, lecz prawdopodobieństwo ryzyka wystąpienia dodatkowych nowotworów. W tym celu stosuje się m in wartość ryzyka jednostkowego (unit risk), które określa przyrost wartości ryzyka powstania dodatkowego nowotworu w okresie całego życia, spowodowany narażeniem w ciągu tego czasu na dany czynnik występujący w powietrzu w stężeniu I jig/m’ lub w wodzie w stężeniu 1 pg/l Dla benzenu na przykład jednostkow y współczynnik ryzyka wynosi 4 10 ^A, co oznacza, żc jeśli w powietrzu atmosferycznym stężenie benzenu wyniesie 1 jig/m*, to u osób stale przebywających na danym terenie częstość występowania białaczki wyniesie 4 przypadki na 1 CKM)000 mieszkańców Nic są ustalone kryteria dotyczące ryzyka społecznic akceptowanego; niekiedy sugeruje się wartość 10 ^J. W przypadku benzenu występującego w powietrzu atmosferycznym kryterium temu odpowiadałyby stężenia dopuszczalne 10" ^J:(4 IO^_h ) - 25 pg/m\

2.10. Alternatywne metody oceny toksyczności

Coraz większe wymagania co do oceny zagrożenia dla zdrowia ludzi ciągle powiększającej się grupy substancji chemicznych, na jakie są om narażeni, powodują, ze wzrasta zapotrzebowanie na badania toksykologiczne Pociąga to za sobą wzrost kosztów związanych z zastosowaniem nowych związków chemicznych i większej liczby zwierząt potrzebnych do przeprowadzenia niezbędnych ckspciymcntów Rośnie jednocześnie nacisk opinii publicznej opowiadającej się za zaprzestaniem lub przynajmniej ograniczeniem badań na zwierzętach. Taka sytuacja zmusza do poszukiwania rozwiązań alternatywnych. Działania zmierzające w tym kierunku określa się zasadą 3R. klóra opowiada się za

58

2. TOKSYKOMC1RIA