0610

Dwa dziwne zgony: żydowski aktor i przewidywany następca 579

Tymczasem, bez publicznego rozgłosu, zabójca Michoelsa, Canawa, otrzymał Order Lenina „za wzorowe wykonanie specjalnego zlecenia rządu”. Żenią Alliłujewa została skazana na dziesięć lat, a jej córka Kira na pięć lat za przekazywanie informacji o prywatnym życiu rodziny [Stalina] ambasadzie amerykańskiej. Anna Redens też dostała pięć lat. Umieszczono je w pojedynczych celach.¹

MGB zaczęło teraz fabrykować sprawę przeciwko wiceministrowi spraw zagranicznych Sołomonowi Łozowskiemu i innym wysoko postawionym Żydom: Polinę Mołotowąpo cichu zwolniono z pracy. Stalin otwarcie żartował ze swego antysemityzmu, dokuczając Djilasowi z powodu Żydów w jugosłowiańskim kierownictwie:

- Wy też jesteście antysemitą, Djilas, wy też...¹

* ^{1 1}

Żdanow, pomimo „chorobliwie czerwonej twarzy i nerwowych ruchów”, odzyskał dobry humor i władzę: „Mogę umrzeć w każdej chwili, a mogę też żyć jeszcze bardzo długo” - powiedział Djilasowi. Przy obiedzie starał się powstrzymać od picia alkoholu i nie jadł nic oprócz talerza zupy.

Dla chorego człowieka następnych kilka miesięcy nie było czasem odpoczynku: Stalin zetknął się teraz z pierwszą prawdziwą opozycją od prawie dwudziestu lat. Marszałek Tito nie był już wasalem. Jego partyzanci walczyli dzielnie z Niemcami i nie czekali, aż wyzwoli ich Armia Czerwona. Obecnie Jugosłowianie skarżyli się gorzko na „dyktatorskie maniery” Żdanowa podczas konferencji Kominformu. Kiedy doniesiono o tym Stalinowi, nie mógł uwierzyć w taką impertynencję i napisał pod spodem brązowym ołówkiem: Bardzo dziwna informacja!

Stalin zgodził się oddać Grecję Zachodowi, pozostawiając sobie wybór, kiedy i gdzie przeciwstawić się Ameryce. Tito zlekceważył jego rozkazy i zaczął wspierać greckich komunistów. Stalin był zdecydowany wypróbować amerykańską stanowczość w Berlinie, a nie w jakiejś zapadłej bałkańskiej dziurze. Ostatnią kroplą stała się federacja bałkańska, uzgodniona pomiędzy bułgarskim przywódcą Dymitrowem a Titą bez aprobaty Stalina. Napięcie rosło i Tito wysłał swoich towarzyszy, Miłovana Djilasa i Edvar-da Kardelja, na rozmowy ze Stalinem. Na ponurych obiadach w Kuncewie Stalin, Żdanow i Beria próbowali zastraszyć Jugosłowian radziecką potęgą.

1

„Ciotki” przebywały w więzieniu władimirskim. Żenią Alliłujewa usiłowała popełnić samobójstwo, połykając kamienie, ale przeżyła. Podobnie jak wielu innych, pozostała przy życiu dzięki życzliwości obcych ludzi. Polska więźniarka w sąsiedniej celi wystukała szyfrem więziennym: „Żyj dla swoich dzieci”.